Η ταινία που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις περασμένες Κάνες, το μουσικό δράμα που θριάμβευσε στο περσινό Σάντανς και η καινούργια περιπέτεια των Γουατσόφσκι είναι μόνο τρεις από τις ταινίες που συνθέτουν το χορταστικότατο κινηματογραφικό μενού της εβδομάδας.
Τουρκία και ΗΠΑ συγκεντρώνουν τα περισσότερα αστέρια, αυτή την εβδομάδα. Μία ανατομία της τουρκικής κοινωνίας από τον Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν (Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες) και ένας φόρος τιμής στους ανθρώπους της τζαζ (πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ). Το πλούσιο πρόγραμμα συμπληρώνουν μία περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας των αδελφών Γουατσόφσκι, η αναπαράσταση ενός ιστορικού γεγονότος με ήρωα τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μία βρετανική αισθηματική κομεντί που έχει το κάτι άλλο και μία αμερικανική δραματική κομεντί με θέμα την αναζήτηση της ευτυχίας.
Χειμερία νάρκη **** ½
(Kis uykusu)
Δραματική – Διάρκεια 196′ – Τουρκία, Γερμανία, Γαλλία
Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν
Παίζουν: Χαλούκ Μπιλγκινέρ, Μελισά Σοζέν, Ντεμέτ Αγκμπάγκ, Αϊμπέρκ Πεκτσάν, Σερχάτ Κιλίτς, Νεγιάτ Ισλέρ
Από την Τουρκία, μία ταινία «διαμάντι». Ο πολυβραβευμένος Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν ξεπερνά τον προσωπικό του πήχυ με έναν εικαστικά πανέμορφο κινηματογραφικό στοχασμό. Καθοδηγώντας μας μέσα σε έναν λαβύρινθο αδιέξοδων σχέσεων, πλημμυρισμένο από έναν χείμαρρο ιδεών.
Εν αρχή ην ο Τσέχοφ, που «δανείζει» τρεις ιστορίες του στον υπ’ αριθμόν 1 σκηνοθέτη της γείτονος. Στην καρδιά του σχεδόν σεληνιακού τοπίου της Καππαδοκίας, με τις χαρακτηριστικές κωνικές σπηλιές να σφιχταγκαλιάζουν τα σπίτια, ξετυλίγεται με αργούς ανατολίτικους ρυθμούς η ιλαροτραγωδία της απόλυτης πλήξης.
Ο Αϊντίν, βαριεστημένος πρώην ηθοποιός, διευθύνει ένα ξενοδοχείο και συγκεντρώνει ενοίκια από τα πολλά ακίνητα που κληρονόμησε. Η συγγραφή άρθρων και ενός βιβλίου για το τουρκικό θέατρο είναι το τείχος που χωρίζει αυτόν τον αυτάρεσκο άντρα από τον υπόλοιπο κόσμο. Μοναδική του σύντροφος η αδελφή του, μία αργόσχολη διανοούμενη, που γκρινιάζει συνέχεια για τον διαλυμένο της γάμο. Με την κατά πολύ νεότερή του σύζυγο -μία φιλάνθρωπη ωραία κυρία- η σχέση του είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Ο Αϊντίν, περιχαρακωμένος στον πολυτελή μικρόκοσμό του, αποφεύγει να αντικρίσει την αλήθεια. Ως τη στιγμή που ένα αγόρι σπάζει με μία πέτρα το τζάμι του αυτοκινήτου του. Ο οργισμένος γιος ενός ανέργου που αδυνατεί να πληρώσει το νοίκι και που δάρθηκε από αστυνομικούς, σπάζει τη βιτρίνα των εφησυχασμένων αστών. Και τους αναγκάζει να έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα των άλλων και τα δικά τους ψέματα.
Αλυσιδωτή η αντίδραση. Ρίχνει τις μάσκες και επισπεύδει την ώρα της αλήθειας. Σύζυγος και αδελφή καθίζουν στο εδώλιο τον Αϊντίν και τον απομυθοποιούν. Το απατηλό σκηνικό καταρρέει σχεδόν αθόρυβα, όπως στα τσεχοφικά έργα, καθώς ελάχιστα συμβαίνουν εκτός ψυχών και μυαλών. Με αφορμή την κρίση μίας οικογένειας, χαρτογραφείται μία κοινωνία στο μεταίχμιο. Όπως και η Ρωσία του Τσέχοφ. Το άνοιγμα της οικονομικής ψαλίδας τεράστιο και το εσωτερικό πολιτισμικό χάσμα αγεφύρωτο: η σύνοψη όλων των κακών.
Η ταινία επεκτείνεται σε μία ευρύτατη θεματική γκάμα, εξ ου και η τεράστια αλλά καθόλου κουραστική διάρκειά της. Πυκνότατο πλέγμα δραματικών αντιθέσεων. Προκλητικός πλούτος μέσα στην κυρίαρχη μιζέρια. Προνομιούχοι με υπαρξιακά προβλήματα απέναντι σε αναξιοπαθούντες που τρέφονται με ξεροκόμματα. Άγνοια, παράδοση και δυσαρέσκεια σε μονομαχία με τη μόρφωση, τη δήθεν αυτοκριτική και την «ανωτερότητα». Λαϊκή οργή κόντρα στις ελιτίστικες τύψεις. «Απελευθερωμένες» αστές και υποταγμένες χωρικές. Το χρήμα ως μέσο εξάλειψης ενοχών (σε μία συγκλονιστική σκηνή ντοστογιεφσκικού δραματικού επιπέδου). Ο μουσουλμανισμός ως τροχοπέδη σε μία χώρα που προχωρά αργά σε ένα δύσβατο μονοπάτι. Δύο κοινωνίες στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, η μία «δυτική», η άλλη ασιατική. Αγωνιώδης διελκυστίνδα επάνω από ένα τέλμα και κανείς νικητής. Η «μοντέρνα» Κωνσταντινούπολη είναι για τους ήρωες μία Ιθάκη που σ’ αυτήν δεν θα φτάσουν ποτέ.
Ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν αφηγείται τη μικρή πικρή τους ιστορία, δίνοντας ταυτόχρονα και τη γενική εικόνα, το δάσος πέρα από το δέντρο, σε ένα μεγαλόπνοο έργο, από εκείνα που ριζώνουν μέσα μας. Με υπόκωφες εκρήξεις και χωρίς μεγαλοστομίες. Με ευαίσθητες ερμηνείες, λιτή κινηματογράφηση και διαλόγους που λένε πολλά και ουσιαστικά. Η περισσότερο διεισδυτική και βαθιά πολιτική ταινία που είδαμε εδώ και πολύ καιρό. Δίκαιη η βράβευσή της με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Παίζεται μόνο σε τρεις αίθουσες, δύο στην Αθήνα και μία στη Θεσσαλονίκη. Στηρίξτε την, επειδή το αξίζει. Και επειδή θα αργήσει να μας τύχει μία ανάλογη κινηματογραφική εμπειρία.
Χωρίς μέτρο ****
(Whiplash)
Δραματική – Διάρκεια 106′ – ΗΠΑ
Σκηνοθεσία: Ντέμιεν Τσάζελ
Παίζουν: Μάιλς Τέλερ, Τζ. Κ. Σίμονς, Μελίσα Μπενουά, Πολ Ράιζερ
Μία ταινία – δυναμίτης φτιαγμένη με το μάτι στην κάμερα και το αυτί στη μουσική. «Ακούγεται» με κλειστά τα μάτια, όμως απαιτεί πλήρη εγρήγορση των αισθήσεων, προκειμένου να μας αποτυπωθούν καθηλωτικές σκηνές, κομμένες και ραμμένες επάνω στους ήχους. Το πάλκο μεταβάλλεται σε αρένα μίας σκληρής σύγκρουσης, με υπόκρουση τζαζ.
Οι δύο μονομάχοι είναι ο Άντριου Νίμαν, σπουδαστής σε μία από τις πιο φημισμένες μουσικές σχολές των ΗΠΑ και ο Τέρενς Φίσερ, ο δάσκαλος που ανακαλύπτει τον μαθητή με το εξαιρετικό ταλέντο. Ο πρώτος, ερωτευμένος με τα ντραμς. Προέκταση των χεριών του οι μπαγκέτες. Ο δεύτερος, ερωτευμένος με την τελειότητα.
Ο μαέστρος βάζει στοίχημα ότι θα μετατρέψει τον Άντριου σε νέο Τσάρλι Πάρκερ. Η μέθοδός του: ώθηση στα άκρα ώστε ο μαθητευόμενος ντράμερ να ξεπεράσει τα όριά του και να κάνει την καλλιτεχνική υπέρβαση. Για να πετύχει τον στόχο του, ο Φίσερ μετέρχεται τα πάντα. Από εξουθενωτικές πρόβες ως την πλήρη απαξίωση. Από τη λεκτική βία ως τον προπηλακισμό και τα χαστούκια. Στη διάρκεια της βασανιστικής του εκπαίδευσης, ο Άντριου χύνει ιδρώτα, δάκρυα και αίμα. Τα τύμπανα ματώνουν από τα πληγωμένα του δάχτυλα και ο ίδιος σέρνεται αιμόφυρτος σε μία συναυλία, ύστερα από αυτοκινητικό ατύχημα. Καταρρέει και πέφτει, αλλά σηκώνεται και συνεχίζει.
Η αναμέτρησή του -με τον εαυτό του και με έναν απάνθρωπα απαιτητικό δάσκαλο- έχει τους βίαιους ρυθμούς μίας καταιγιστικής περιπέτειας. Ο σκηνοθέτης -πρώην ντράμερ που αυτοβιογραφείται εν μέρει- υιοθετεί τις ακραίες εντάσεις της πολεμικής ταινίας, κάνοντας το “Χωρίς μέτρο” να συγγενεύει περισσότερο με το “Full metal jacket” του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, με τον σαδιστή επιλοχία και τα ασταμάτητα καψόνια, παρά με μία συμβατική μουσική ταινία.
Εδώ, η τζαζ είναι η τρομερή θεότητα στο όνομα της οποίας γίνονται θυσίες. Το συμπαγές και απογειωτικό οπτικοακουστικό σύνολο βασίζεται σε soundtrack που αποτελείται από είκοσι τέσσερα κομμάτια που χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: αυτά που γράφτηκαν ειδικά για την ταινία, τη μουσική υπόκρουση και τα κλασικά έργα των Σταν Γκετζ, Ντιουκ Έλινγκτον και άλλων.
Δύο βραβεία στο φεστιβάλ του Σάντανς και πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ: καλύτερης ταινίας, διασκευασμένου σεναρίου, μιξάζ, μοντάζ και β’ αντρικού ρόλου (ο εξαιρετικός καρατερίστας Τζ. Κ. Σίμονς, ήδη βραβευμένος με Χρυσή Σφαίρα γι’ αυτή του την ερμηνεία και ένας εκ των συμπρωταγωνιστών στη νέα ταινία του Χριστόφορου Παπακαλιάτη). Ένα σόλο ντραμς για δύο εκτελεστές με τάση ηλεκτροφόρου σύρματος.
Το πεπρωμένο της Τζούπιτερ ***
(Jupiter ascending)
Επιστημονικής φαντασίας – Διάρκεια 127′ – ΗΠΑ
(και σε 3D)
Σκηνοθεσία: Άντι Γουατσόφσκι, Λάνα Γουατσόφσκι
Παίζουν: Τσάνινγκ Τέιτουμ, Μίλα Κούνις, Σον Μπιν, Σον Μπιν, Έντι Ρεντμέιν, Τάπενς Μίντλετον, Ντάγκλας Μπουθ
Οι αδελφοί Γουατσόφσκι (“Matrix”) εξερευνούν ξανά τις αχανείς περιοχές της κινηματογραφικής φαντασίας με όχημα μία πρωτότυπη ιδέα. Η Γη ανήκει σε μία πανίσχυρη διαστημική οικογένεια, η οποία έχει στην κατοχή της και άλλους πλανήτες. Οι γήινοι είναι αναλώσιμοι πόροι για τους περισσότερο εξελιγμένους ανθρωπόμορφους εξωγήινους. Συγκεκριμένα, αποτελούν την πρώτη ύλη για το ελιξίριο νεότητας που διατηρεί τους ιδιοκτήτες τους ζωντανούς για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Το οποίο κυκλοφορεί σε βαζάκι σαν καλλυντικό!
Μία πραγματικότητα που η ηρωίδα πληροφορείται με τον πιο σκληρό τρόπο. Η Τζούπιτερ Τζόουνς, ταπεινή καθαρίστρια ρωσικής καταγωγής, απάγεται από έναν γενετικά τροποποιημένο στρατιωτικό κυνηγό και μεταφέρεται σε μία άλλη διάσταση. Οι γαλαζοαίματοι που διέταξαν την απαγωγή της διαπίστωσαν μέσω εξέτασης DNA ότι η Τζούπιτερ είναι ενσάρκωση της δολοφονημένης βασίλισσάς τους και θέλουν να την εξοντώσουν, αφού τους μεταβιβάσει την ιδιοκτησία της Γης.
Τρία μοχθηρά αδέλφια βυσσοδομούν και αλληλοτρώγονται και στη μέση μία απλή κοπέλα, που σύντομα συνειδητοποιεί ότι το μέλλον της ανθρωπότητας κρέμεται από εκείνη. Η Τζούπιτερ μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι. Σύμμαχός της και αντικείμενο του ερωτικού της ενδιαφέροντος ο στρατιώτης που την άρπαξε από το σπίτι της στο Σικάγο. Πρόσχημα για μία φαντασμαγορική έκρηξη πανάκριβων ειδικών εφέ, που επισκιάζουν τους χαρακτήρες, από το δεύτερο μέρος και μετά οπότε αρχίζει η αχαλίνωτη δράση.
Πολιτικές ίντριγκες τύπου «Πόλεμος των άστρων» και διαπροσωπικές σχέσεις στροβιλίζονται μέσα σε ένα μεγαλειώδες, εκθαμβωτικό χάος. Αν και η ενδιαφέρουσα αρχική ιδέα δεν αξιοποιείται όσο θα θέλαμε, το τελικό προϊόν είναι ένα «χορταστικό» blockbuster με μπόνους κάποιες υποβλητικές σκηνές που μας απογειώνουν σε ένα παραμυθένιο στερέωμα.
Selma ** ½
Ιστορική – Διάρκεια 128′ – ΗΠΑ, Βρετανία
Σκηνοθεσία: Άβα ΝτιΒερνέ
Παίζουν: Ντέιβιντ Ογελόουο, Τομ Ουίλκινσον, Μάρτιν Σιν, Τιμ Ροθ, Κάρμεν Ετζόγκο, Όπρα Ουίνφρεϊ
Κινηματογραφική βιογραφία που εντάσσεται στην κατηγορία των πρόσφατων ταινιών με θέμα τις δοκιμασίες των Αφροαμερικανών («Δώδεκα χρόνια σκλάβος», «Ο μπάτλερ»). Παρακολουθεί με εμμονή στη λεπτομέρεια την ιστορική πορεία από τη Σέλμα ως το Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, που οργάνωσε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Μία σημαντική εκδήλωση διαμαρτυρίας που ανάγκασε την αμερικανική κυβέρνηση να επιβάλει το δικαίωμα της ψήφου σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ. Το 1965, όταν συμβαίνουν αυτά, ο σχετικός νόμος έχει ήδη ψηφιστεί, όμως οι αρχές της Αλαμπάμα αρνούνται να εγγράψουν όλους τους μαύρους στους εκλογικούς καταλόγους. Η πρώτη πορεία πνίγεται στο αίμα, αλλά μεταδίδεται από τα τηλεοπτικά μέσα, με αποτέλεσμα οι γραμμές του Κινγκ να πυκνώσουν, με τη συμμετοχή και πολλών λευκών. Ενώ προετοιμάζεται η δεύτερη -η οποία στέφθηκε από επιτυχία- ο μαύρος ηγέτης έρχεται σε αντιπαράθεση με τον Πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, που θυσιάζει χιλιάδες Αμερικανούς στο Βιετνάμ, ενώ αδιαφορεί για τα εσωτερικά προβλήματα. Γνωστά γεγονότα στους παλιούς, που καλό θα είναι να τα μάθουν και οι νεότεροι.
Αυτή είναι κυρίως η χρησιμότητα μίας καλογυρισμένης σε ντοκιμαντερίστικο στιλ ταινίας που μεταδίδει ένα πάντα επίκαιρο αντιρατσιστικό μήνυμα και αρκετή συγκίνηση. Στα συν, το αδρό πορτρέτο του Κινγκ (με έμφαση στα προσωπικά του προβλήματα και τα διλήμματά του), η πειστική αναπαράσταση εποχής και οι άψογες ερμηνείες. Και δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ: καλύτερης ταινίας (επιλογή που πιστεύουμε ότι έγινε με κριτήρια κυρίως πολιτικά) και τραγουδιού.
Με αγάπη, Ρόζι ** ½
(Love, Rosie)
Αισθηματική κομεντί – Διάρκεια 102′ – Βρετανία, Γερμανία
Σκηνοθεσία: Κρίστιαν Ντίτερ
Παίζουν: Λίλι Κόλινς, Σαμ Κλάφλιν, Σούκι Γουότερχαουζ, Τάμζιν Ίτζερτον, Αρτ Πάρκινσον
Είναι κάτι που δεν συμβαίνει συχνά, όμως προκαλεί μεγάλο μπέρδεμα σε όσους συμβαίνει. Να αισθανθεί κάποιος, στα 18 του χρόνια, ερωτική έλξη για την παιδική του φίλη. Όπως ο Άλεξ για τη Ρόζι που τη γνώρισε όταν ήταν και οι δύο στο νηπιαγωγείο. Το αίσθημα είναι αμοιβαίο, όμως το καταπολεμούν αμφότεροι. Μία ερωτική σχέση είναι αδιανόητη για ένα αγόρι και ένα κορίτσι με συντηρητική ιρλανδική διαπαιδαγώγηση.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, οι δρόμοι τους χωρίζουν. Εκείνος πηγαίνει για σπουδές στη Βοστόνη, εκείνη μένει στο Δουβλίνο για να μεγαλώσει τον καρπό μίας περιστασιακής συνεύρεσης. Ο Άλεξ παντρεύεται, χωρίζει και ετοιμάζεται να ξαναπαντρευτεί. Η Ρόζι σμίγει με τον πατέρα του παιδιού της, ύστερα από χρόνια, όμως κάτι δεν τους πηγαίνει καλά, παρά το βόλεμά τους.
Το αν και πώς θα ξεμπλέξουν από τα αδιέξοδά τους είναι στην αρμοδιότητα του σεναριογράφου που «πειράζει» με έξυπνες ανατροπές τα κλισέ της αισθηματικής κομεντί. Στην ανανέωση της συνταγής συμβάλλουν η παιχνιδιάρικη διάθεση -με γερές δόσεις βρετανικού χιούμορ- και η παντελής έλλειψη εκβιαστικού συναισθηματισμού. Όμως τα μεγάλα ατού είναι οι πρωταγωνιστές, η Λίλι Κόλινς και ο Σαμ Κλάφλιν. Φρέσκοι και ταλαντούχοι, κάνουν την ταινία δική τους. Με φυσικότητα και κέφι. Δεν ερμηνεύουν απλώς τους ρόλους τους, αλλά τους ζουν.
Το μυστικό της ευτυχίας **
(Hector and the search for happiness)
Κομεντί – Διάρκεια 114′ – Βρετανία, Γερμανία, Καναδάς, Νότιος Αφρική
Σκηνοθεσία: Πίτερ Τσέλσομ
Παίζουν: Σάιμον Πεγκ, Τόνι Κολέτ, Ρόζαμουντ Πάικ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Ζαν Ρενό, Κρίστοφερ Πλάμερ
Συμβουλή των δημιουργών της ταινίας προς τους ευκατάστατους Ευρωπαίους θεατές: αντί να καθίσετε να συζητήσετε τα προβλήματά σας με τον εαυτό σας και τον άνθρωπό σας μήπως βρείτε κάποια λύση, ταξιδέψτε σε Κίνα, Θιβέτ, Αφρική και Καλιφόρνια μήπως και βρείτε εκεί την ευτυχία που γλιστρά μέσα από τα δάχτυλά σας.
Ο Χέκτορ, πετυχημένος λονδρέζος ψυχίατρος, με φιλενάδα-θεά που του κάνει κάθε του χατίρι δεν είναι ικανοποιημένος, παρ’ όλα τα καλά που έχει. Βγάζει, λοιπόν, εισιτήριο πρώτης θέσης για Σιγκαπούρη, τον πρώτο σταθμό του πολυτελούς υπαρξιακού οδοιπορικού του. Εξωτικά σκηνικά, πρόθυμα κορίτσια (τα οποία ο Χέκτορ ούτε καν αγγίζει) και ένας ήρωας εκνευριστικά αβέβαιος.
