Μπορούν οι οθόνες να επηρεάσουν την όραση; Οι baby boomers – στην πραγματικότητα οποιοσδήποτε από 40 και άνω – έχουν ακούσει επανειλημμένα τη φράση: «Μην κάθεσαι κοντά στην τηλεόραση, θα χαλάσουν τα μάτια σου».
Αποδείχθηκε ότι πράγματι, οι μαμάδες που το έλεγαν είχαν ένα δίκιο. Η παρακολούθηση μιας οθόνης από κοντά για μεγάλες χρονικές περιόδους επηρεάζει την όραση. Όμως, σήμερα, ο κίνδυνος αυτός προέρχεται πλέον από smartphone, tablet και υπολογιστές.
Οι οθόνες και τα παιδιά
«Η μητέρα σου είχε δίκιο, αλλά η οθόνη έχει αλλάξει», δηλώνει η Μαρσέλα Εστράδα, επίκουρη καθηγήτρια οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Davis. «Και σήμερα, κάθε παιδί έχει μια οθόνη».
Τα παιδιά, ειδικά τα παιδιά ηλικίας 7 έως 15 ετών, έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για οφθαλμικά προβλήματα, όπως η μυωπία, αλλά οι νέοι και οι μεγαλύτεροι ενήλικες μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν προβλήματα με τα μάτια τους.
Από την εισαγωγή των μεγάλων τηλεοράσεων επίπεδης οθόνης, οι μικρές τηλεοράσεις-ντουλάπες έχουν καταστεί παρωχημένες και οι κίνδυνοι από τις οθόνες τηλεόρασης δεν είναι σήμερα τόσο μεγάλοι. Οι τηλεοράσεις μεγάλης οθόνης κάνουν πιο δύσκολη τη θέαση από πολύ κοντά, έτσι οι θεατές τείνουν να κρατούν αποστάσεις, μειώνοντας την πιθανότητα βλάβης στα μάτια τους.
Ωστόσο, τα tablet, τα smartphone και οι υπολογιστές συχνά απέχουν λιγότερο από ένα χέρι, κάτι που είναι πολύ κοντά στα μάτια μας, είπαν οι ειδικοί.
«Όλοι στο σχολείο και στο σπίτι είναι πλέον στα τηλέφωνα και τα tablet τους και περισσότερος χρόνος που αφιερώνεται κάνοντας αυτή τη “σχεδόν εργασία” μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα εμφάνισης μυωπίας», δήλωσε ο Μασίχ Αχμέντ, επίκουρος καθηγητής οφθαλμολογίας στο Baylor College of Medicine. «Αυτό συμβαίνει κυρίως στα παιδιά γιατί τότε αναπτύσσονται τα μάτια».
Όταν κάποιος έχει μυωπία σημαίνει ότι μπορεί να δείτε καθαρά πράγματα που είναι κοντά, αλλά όχι όσα είναι πιο μακριά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα στα μάτια αργότερα, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Τα μάτια στρέφονται προς τα μέσα ενώ κοιτάζουν από κοντά σε μια οθόνη, προκαλώντας συστολή ενός μυ πίσω από την ίριδα του ματιού – το ακτινωτό – αλλάζοντας το σχήμα του φακού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται μυωπία.
«Όταν εστιάζεις σταθερά πολύ κοντά, ο φακός του ματιού αφιερώνει περισσότερο χρόνο στην προσαρμογή και αλλάζει το σχήμα του για να εστιάσει την εικόνα στον αμφιβληστροειδή σου. Εάν το κάνει κάποιος αυτό πάρα πολύ συχνά, τότε ενθαρρύνει το μάτι να μεγαλώσει πολύ γρήγορα», γεγονός που προάγει τη μυωπία, εξηγεί η Εστράδα.
«Τα μάτια σταματούν να μεγαλώνουν μεταξύ 18 και 25 ετών, επομένως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δίνετε προσοχή σε αυτό το θέμα στα μικρότερα παιδιά», δήλωσε ο Ντάνιελ Σιρ, παιδοφθαλμίατρος στο Stony Brook Medicine. «Σε όσο πιο μικρή ηλικία διαπιστωθεί η μυωπία, τόσο πιο πιθανό είναι να γίνουν “υψηλά” μυωπικοί αργότερα. Πρόκειται για μια ακραία μορφή μυωπίας – όπου ο πάσχων μπορεί να δει μόνο πράγματα που είναι ακριβώς μπροστά στο πρόσωπό του, σε απόσταση αναπνοής – γεγονός που τα θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο για εκφυλιστικές οφθαλμικές παθήσεις όπως απώλεια όρασης, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, καταρράκτη και γλαύκωμα».
Υπάρχουν επίσης γενετικές καταστάσεις όπως το σύνδρομο Stickler και το σύνδρομο Marfan που προκαλούν «υψηλή μυωπία», είπε η Εστράδα. Επίσης, η ύπαρξη ενός γονέα με μυωπία αυξάνει τον κίνδυνο, ειδικά εάν αυτός ο γονέας έχει ακραία μυωπία. Και αν και οι δύο γονείς είναι μυωπικοί, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος και «ο βαθμός μυωπίας τείνει να είναι χειρότερος», είπε.
Η μυωπία δεν μπορεί να αντιστραφεί ή να θεραπευτεί και τα παιδιά δεν μπορούν να την «ξεπεράσουν», αλλά μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά οράσεως ή φακούς επαφής και, για ενήλικες, με χειρουργική επέμβαση λέιζερ, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Οφθαλμών στις ΗΠΑ.
Οι νεαροί ενήλικες – εκείνοι που βρίσκονται στις αρχές της δεκαετίας των 20 – μπορεί επίσης να έχουν όψιμη μυωπική εξέλιξη λόγω της εργασίας τους υπερβολικά κοντά σε οθόνη, είπε η Εστράδα. Και αφού φτάσουν τα 40 τους, οι ενήλικες μπορεί να αναπτύξουν πρεσβυωπία – όταν ο φακός είναι λιγότερο ικανός να λυγίσει για να εστιάσει σε πράγματα. Αυτή η ηλικιακή ομάδα θα αισθάνεται ασθενωπία ή σημαντικά μεγαλύτερη καταπόνηση ή κόπωση των ματιών και μερικοί θα αναπτύξουν διπλωπία ή διπλή όραση, από αδυναμία διατήρησης της εστίασης κοντά, πρόσθεσε.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για την όραση των παιδιών τους
Υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να μειώσουν τον κίνδυνο να αναπτύξει το παιδί τους μυωπία ή να επιδεινωθεί η ήδη υπάρχουσα, σύμφωνα με τους ειδικούς.
- Περιορίστε τον χρόνο χρήσης οθόνης για εργασία εκτός σχολείου σε μία ώρα ή λιγότερο κάθε μέρα. «Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο για έναν έφηβο, αλλά η σημαντική περίοδος είναι κατά τη διάρκεια των νεότερων ετών όταν εξακολουθείτε να έχετε κάποιο έλεγχο στη χρήση αυτών των συσκευών», είπε ο Σιρ.
- Ζητήστε από τα παιδιά να κρατούν την οθόνη τουλάχιστον ένα χέρι μακριά, είπε η Εστράδα.
- Τοποθετήστε το tablet σε μια βαριά θήκη, «που κάνει πιο δύσκολο για ένα παιδί να το κρατήσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα» ή τοποθετήστε το σε μια βάση πάνω σε ένα γραφείο, συνέστησε η Εστράδα.
- Αφήστε τα παιδιά να περάσουν χρόνο έξω. «Δύο ώρες την ημέρα έξω είναι ένα καλό προληπτικό μέτρο» κατά της μυωπίας, είπε η Εστράδα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αύξηση παραμονής του παιδιού σε εξωτερικούς χώρους βοηθά στην πρόληψη της εμφάνισης μυωπίας, αν και ορισμένες έρευνες βρίσκουν απίθανο να επιβραδύνει την εξέλιξή της σε μάτια που είναι ήδη μυωπικά. Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι γιατί η ηλιοφάνεια βοηθάει, «αλλά υπάρχει κάτι στο να είσαι στο φως της ημέρας», είπε ο Αχμέντ. Ίσως «επειδή δεν βρίσκεστε σε έναν κλειστό χώρο και τα αντικείμενα βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση». Ή, είπε η Εστράδα, «θα μπορούσε απλώς να είναι ότι η ύπαιθρος χαλαρώνει τη δουλειά των ματιών».
- Κάντε τουλάχιστον μία επαγγελματική οφθαλμολογική εξέταση για κάθε παιδί, συμπεριλαμβανομένων των μωρών, πριν φτάσουν στο η ηλικία του νηπιαγωγείου, είπε ο Σιρ. «Με τα βρέφη, έχουμε εργαλεία που τραβούν μια φωτογραφία του ματιού ενός παιδιού που μετρά τα διαθλαστικά σφάλματα, δηλαδή εάν το μάτι του παιδιού χρειάζεται διόρθωση», είπε. «Οι παιδίατροι έχουν εργαλεία για τον έλεγχο τους. Αν αποτύχουν, θα πρέπει να πάνε σε παιδοφθαλμίατρο».
Η ουσία:
Το να βλέπουν μια οθόνη από πολύ κοντά μπορεί να επηρεάσει την όραση, ειδικά σε μικρά παιδιά. Μερικοί ηλικιωμένοι αισθάνονται κόπωση των ματιών ή αναπτύσσουν διπλή όραση.
Το χρονικό περιθώριο που πιθανότατα δεν βλάπτει τα μάτια – πέραν από συμπτώματα ξηροφθαλμίας – η εργασία μπροστά σε οθόνη, είναι μεταξύ 25 και 45 ετών. «Εκτός αυτού, μην κάθεστε πολύ κοντά στην τηλεόραση ή σε οποιαδήποτε οθόνη», είπε η Εστράδα.
