Με την καθιέρωση του Συμπαραστάτη του Δημότη/Πολίτη και της Επιχείρησης εισάγεται στην τοπική αυτοδιοίκηση ο θεσμός του “δημοτικού συνηγόρου του πολίτη” που ήδη λειτουργεί εδώ και δεκαετίες σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Γράφει η *Ουρανία (Ράνια) Σαγιάκου
“Ombudsman” είναι ο όρος που χρησιμοποιείται διεθνώς για τους θεσμικούς ανεξάρτητους διαμεσολαβητές.
Η αναγκαιότητα της θέσπισής του ανέκυψε σύμφωνα με εκθέσεις:
- από τα ποσοστά κακοδιοίκησης και διαφθοράς που παρατηρούνται στους Ο.Τ.Α. από μηχανισμούς εξωτερικού ελέγχου, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη και το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης
- από τις απαιτήσεις της τοπικής κοινωνίας για διαφάνεια, διαβούλευση και λογοδοσία της τοπικής αυτοδιοίκησης
- από την ανάγκη αποσυμφόρησης των Δικαστηρίων από τις διαφορές της Διοίκησης με τους πολίτες και την ανάγκη επίλυσης των διαφορών τους με διαλογικό τρόπο και εξωδικαστικά.
Η ελληνική πολιτεία στην προσπάθεια ανασυγκρότησης των δομών της τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης, με γνώμονα την ενίσχυση της διαφάνειας, τη συμμετοχικότητα των πολιτών και τη λογοδοσία των τοπικών αρχών, θέσπισε όργανα και θεσμούς που συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Στην Ελλάδα, ο Θεσμός του Συμπαραστάτη, στην Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, εισήχθη με την ψήφιση του Νόμου 3852/2010 (άρθρο 77) και την εφαρμογή του προγράμματος «Καλλικράτης», καθιερώνοντας το «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» στους δήμους και το «Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης» στις περιφέρειες, επανήλθε δε σε ισχύ με το άρθρο 7 παρ. 1 του Ν.4623/2019.
Όπως αναφέρεται στην εισηγητική αιτιολογική έκθεση του Νόμου 3852/2010, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα, επιχειρείται ο συνολικός επανασχεδιασµός των επιπέδων διακυβέρνησης, σε µία νέα αρχιτεκτονική της ‘Α και Β’ βαθμού Αυτοδιοίκησης που να ενσωματώνει τις αρχές της διαφάνειας, της ανοιχτής διακυβέρνησης, της αξιολόγησης και της λογοδοσίας στη διοικητική λειτουργία. Το όλο εγχείρημα έχει στόχο να συμβάλλει στην καθιέρωση της συμμετοχής του πολίτη στη διαβούλευση πριν τη λήψη αποφάσεων, στην ενδυνάμωση των θεσμών και διαδικασιών της τοπικής δημοκρατίας, στη διαφανή άσκηση της εξουσίας και στην υποχρεωτική λογοδοσία όποιου ασκεί δημόσια εξουσία.
Περαιτέρω και σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση της Γενικής Γραμματείας Καταπολέμησης της Διαφθοράς στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (2016), αναδεικνύεται ως προτεραιότητα δράσεων καταπολέμησης της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς η καθιέρωση Μηχανισμών Εσωτερικού Ελέγχου εντός των οποίων εντάσσεται και η εκλογή του Συμπαραστάτη, σε εφαρμογή του «Καλλικράτη».
Ο Συμπαραστάτης ο οποίος σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να είναι ανεξάρτητος (μη αιρετός), αμερόληπτος, και επαρκής εκπαιδευτικά εκλέγεται από τα συμβούλια της αυτοδιοίκησης κατόπιν σχετικής προκήρυξης. Αποτελεί, επομένως, ανεξάρτητο θεσμό διαμεσολάβησης μεταξύ των άμεσα θιγόμενων φυσικών προσώπων ή νομικών προσώπων (επιχειρήσεων) και της τοπικής Αυτοδιοίκησης, αποσκοπώντας στον έγκαιρο εντοπισμό και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση φαινομένων κακοδιοίκησης, στη διασφάλιση της αμεροληψίας των αυτοδιοικητικών αρχών και στην αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών.
Ως κακοδιοίκηση νοείται όταν ένα δημόσιο όργανο παραλείπει να ενεργεί σύμφωνα με τους κανόνες ή τις αρχές που το δεσμεύουν, και σύμφωνα με τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή «Κακοδιοίκηση σημαίνει ανεπαρκής ή πλημμελής διοίκηση. Συντρέχει περίπτωση κακοδιοίκησης όταν ένα θεσμικό όργανο δεν ενεργεί σύμφωνα με το νόμο (συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων), ή δεν σέβεται τις αρχές περί χρηστής διοίκησης». Τέτοια παραδείγματα είναι η καταχρηστική άσκηση της διακριτικής ευχέρειας της αρχής, οι διοικητικές παρατυπίες, η άδικη και άνιση μεταχείριση, οι αθέμιτες διακρίσεις, η κατάχρηση εξουσίας, η παράλειψη οφειλόμενης απάντησης, η άρνηση παροχής πληροφοριών, η αδικαιολόγητη καθυστέρηση.
Ο Συμπαραστάτης δέχεται ενυπόγραφες καταγγελίες άμεσα θιγόμενων φυσικών ή νομικών προσώπων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης, των νομικών του προσώπων και των επιχειρήσεών του και ασκεί διαμεσολάβηση προκειμένου να επιλυθούν τα σχετικά προβλήματα, ενώ είναι υποχρεωμένος να απαντά εγγράφως ή ηλεκτρονικά εντός τριάντα (30) ημερών στους ενδιαφερομένους ως προς τις ενέργειες στις οποίες ο ίδιος προέβη μετά την λήψη της καταγγελίας τους. Ο Συμπαραστάτης μετά την εξέταση της καταγγελίας δύναται να υποβάλλει συστάσεις προς τις υπηρεσίες της αυτοδιοίκησης για την αποτροπή επανάληψής τους.
Είναι αξιοσημείωτο ωστόσο ότι ο θεσμός στη χώρα μας δεν έτυχε μεγάλης αποδοχής, δεν αξιοποιήθηκε από όλους τους φορείς κυρίως τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς δεν πείστηκαν για την αναγκαιότητα της ύπαρξής του. Συγχρόνως ο πολίτης δεν είναι εκπαιδευμένος με την έννοια του ανεξάρτητου Διαμεσολαβητή και δε γνωρίζει την ύπαρξή του.
Στα πλαίσια της ενίσχυσης της Δημοκρατίας και του ελέγχου της αποτελεσματικότητας των θεσμών, η προβολή του Συμπαραστάτη του Δημότη/Πολίτη, από την ίδια την πολιτεία καθίσταται ίσως αναγκαία. Περαιτέρω θα ήταν αποτελεσματικότερη η υποχρεωτική εκλογή του Συμπαραστάτη και η ενίσχυση της αρμοδιότητάς του προκειμένου να εφαρμοστεί και να εδραιωθεί στη χώρα μας ο θεσμός του Ombudsman της Αυτοδιοίκησης.
