Στη Νορβηγία η συντηρητική πρωθυπουργός Έρνα Σόλμπεργκ παραδέχτηκε την εκλογική ήττα αναγνωρίζοντας τη νίκη της αριστερής αντιπολίτευσης, μετά από μια προεκλογική εκστρατεία στην οποία κυριάρχησαν ερωτήματα σχετικά με το μέλλον της βασικής βιομηχανίας πετρελαίου στον μεγαλύτερο παραγωγό της δυτικής Ευρώπης.
Να σημειωθεί ότι οι Συντηρητικοί ηττήθηκαν στις βουλευτικές εκλογές μετά από οκτώ χρόνια στην εξουσία. Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, οι Σοσιαλδημοκράτες είναι πλέον η ισχυρότερη δύναμη.
«Το έργο της συντηρητικής κυβέρνησης έχει τελειώσει αυτή τη στιγμή», είπε η Σόλμπεργκ στους υποστηρικτές του συντηρητικού κόμματος τη Δευτέρα. «Θέλω να συγχαρώ τον Γιόνας Γκαρ Στέρε, ο οποίος τώρα φαίνεται να έχει σαφή πλειοψηφία για αλλαγή κυβέρνησης», είπε.
Από την πλευρά του ο ηγέτης των Εργατικών, Γιόνας Γκαρ Στέρε, μιλώντας σε κόσμο που τον επευφημούσε είπε: «Περιμέναμε, ελπίζαμε και δουλέψαμε τόσο σκληρά, και τώρα μπορούμε επιτέλους να το πούμε: Τα καταφέραμε!».
Συνομιλίες για σχηματισμό κυβέρνησης
Παρόλα αυτά, το ακριβές σχήμα του συνασπισμού «Red-Green» που θα διοικεί τη σκανδιναβική χώρα δεν είναι καθόλου σαφές. Ο ηγέτης των Εργατικών δήλωσε ότι θα ήθελε να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση με άλλα κεντροαριστερά κόμματα.
Η νέα νορβηγική κυβέρνηση θα αποτελείται από τους Σοσιαλδημοκράτες, το Κόμμα του Κέντρου και το Σοσιαλιστικό Αριστερό Κόμμα. Αυτό, σύμφωνα με την Die Zeit, είναι το «Σχέδιο Α», αλλά θέλουν να καλέσουν όλα τα κόμματα σε συνομιλίες που θέλουν αλλαγή κυβέρνησης.
Τα τρία κόμματα της Κεντριαριστεράς διαθέτουν πλειοψηφία 89 εδρών στο νορβηγικό κοινοβούλιο Storting – ( απαιτούνται τουλάχιστον 85 από τις 169 έδρες)
Ωστόσο, η πιθανή συμμαχία του Στέρε με το κόμμα του Κέντρου και το Σοσιαλιστικό Αριστερό Κόμμα δοκιμάζεται καθώς υπάρχουν διαφωνίες για βασικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου του αν θα ζητηθεί επίσης η υποστήριξη δύο μικρότερων αριστερών κομμάτων, του Κομμουνιστικού Κόμματος και των Πρασίνων.
Ένας τριμερής αριστερός συνασπισμός θα απαιτούσε από τον μελλοντικό πρωθυπουργό να πείσει τους πιθανούς εταίρους του να συμβιβαστούν σε μια σειρά πολιτικών ζητημάτων, από το μέλλον της βιομηχανίας πετρελαίου και την ιδιωτική ιδιοκτησία έως τις σχέσεις της Νορβηγίας με την ΕΕ.
«Θα αφιερώσουμε πολύ χρόνο για να μιλήσουμε με τα άλλα μέρη», δήλωσε ο Στέρε.
Η Άννικεν Χούτφελντ των Εργατικών είπε ότι η νίκη ήταν «πέρα από κάθε προσδοκία. Δεν έχω ξαναδεί τόσο μεγάλη πλειοψηφία για αλλαγή. Σημαίνει πολλά να σχηματίσουμε κυβέρνηση με το κόμμα της Σοσιαλιστικής Αριστεράς και του Κέντρου και ελπίζω ότι αυτό θα είναι το αποτέλεσμα ».
Ο ηγέτης όμως της Σοσιαλιστικής Αριστεράς, που υποστηρίζει μια ευρύτερη πεντακομματική συμμαχία, προέβλεψε ότι οι συνομιλίες για τον συνασπισμό θα ήταν σκληρές. «Όλα δείχνουν ότι δεν υπάρχει τρόπος για εξουσία και πλειοψηφία στο νέο κοινοβούλιο που δεν περνάει από εμάς – και θα χρησιμοποιήσουμε αυτήν τη δύναμη», είπε ο Audun Lysbakken μιλώντας στους υποστηρικτές του.
Οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων στον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου και φυσικού αερίου της Δυτικής Ευρώπης, με τη Σοσιαλιστική Αριστερά να αντιτίθεται στην περαιτέρω έρευνα και τους Πράσινους να απαιτούν διακοπή της παραγωγής έως το 2035.
Η κλιματική αλλαγή και η οικονομική ανισότητα κυριάρχησαν στην προεκλογική εκστρατεία μετά τη δημοσίευση τον περασμένο μήνα της προειδοποίησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή ότι η παγκόσμια θέρμανση είναι επικίνδυνα κοντά στην «εκτός ελέγχου» τροχιά.
Ο Στέρε απέρριψε το τελεσίγραφο του κόμματος των Πρασίνων και εξέφρασε την απροθυμία του να συμμετάσχει στην κυβέρνηση με το Κομμουνιστικό Κόμμα, που προβλέπεται να έχει οκτώ βουλευτές. Το κόμμα του Κέντρου δεν ενδιαφέρεται επίσης για έναν επίσημο συνασπισμό με τη Σοσιαλιστική Αριστερά.
Να σημειωθεί ότι τόσο το Συντηρητικό κόμμα όσο και οι Εργατικοί υποστηρίζουν τη σταδιακή απόσυρση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, το οποίο αντιπροσωπεύει το 14% του ΑΕΠ της Νορβηγίας και το 40% των εξαγωγών της χώρας. Ο κλάδος παρέχει επίσης 160.000 άμεσες θέσεις εργασίας και έχει βοηθήσει τη χώρα να δημιουργήσει ένα κρατικό ταμείο πλούτου ύψους 1,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Ποιος είναι ο νικητής των εκλογών
Ο κατά πάσα πιθανότητα επόμενος πρωθυπουργός της Νορβηγίας είναι ένας άνθρωπος από πλούσια οικογένεια, ο οποίος έγινε αρχηγός του Εργατικού Κόμματος, ενός κόμματος που κατά παράδοση θεωρείται η πολιτική έκφραση της εργατικής τάξης.
Ξεπερνώντας την εκλογική του ήττα το 2017 και την εσωκομματική αναταραχή, ο 61χρονος Γιόνας Γκαρ Στέρε αναμένεται να αντικαταστήσει στην πρωθυπουργία την 60χρονη Έρνα Σόλμπεργκ καθώς η κάλπη έδειξε μια αποφασιστική μετατόπιση των ψηφοφόρων προς την κεντροαριστερά.
Γιός ενός ναυλομεσίτη (ship-broker), ο Στέρε είναι κληρονόμος μιας περιουσίας αξίας περί τα 16 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το επιχειρηματικό περιοδικό Kapital.
Το ελιτίστικο υπόβαθρό του θεωρούνταν κάποτε εμπόδιο για την φιλοδοξία του να ηγηθεί ενός κόμματος ριζωμένου στους αγώνες για τα δικαιώματα των εργατών.
Έχει έρθει η σειρά «του απλού λαού», υποστήριξε ο Στέρε, υποσχόμενος να μειώσει τις ανισότητες με φοροελαφρύνσεις για τις οικογένειες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, να μειώσει το κόστος των δημόσιων υπηρεσιών και να αυξήσει την φορολογία για τους πλούσιους, περιλαμβανομένου και του ιδίου.
Πρώην υπουργός Εξωτερικών και υπουργός Υγείας, ο Στέρε ηγείται των Εργατικών από το 2014, αλλά απέτυχε κατά την πρώτη απόπειρά του να ανέβει στην εξουσία το 2017 καθώς ηττήθηκε από την υπό την συντηρητική Σόλμπεργκ συμμαχία που εξασφάλισε μια δεύτερη θητεία.
Αυτή τη φορά η κεντροαριστερά σημείωσε τη μεγαλύτερη νίκη της σε σχεδόν τρεις δεκαετίες με τους Εργατικούς να είναι το μεγαλύτερο κόμμα στη βουλή.
Ο Στέρε, ωστόσο, θα πρέπει να επιδοθεί σε σκληρές μετεκλογικές διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με δύο άλλα κόμματα.
Για να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας ο Στέρε θα χρειαστεί τη στήριξη από το Κεντρώο Κόμμα και την Σοσιαλιστική Αριστερά, που έχουν αντίθετες πολιτικές θέσεις σε όλα, από την πετρελαιοπαραγωγή ως τους φόρους.
Θα μπορούσε να κυβερνήσει σε μια κυβέρνηση μειοψηφίας, αλλά με την εκτίμηση για εξασφάλιση 48 εδρών από τις συνολικά 169 έδρες του κοινοβουλίου η κυβέρνησή του θα ήταν ευάλωτη.
Τα οκτώ χρόνια που πέρασαν οι Εργατικοί μακριά από την εξουσία είναι το μεγαλύτερο διάστημα από τότε που σχημάτισαν για πρώτη φορά κυβέρνηση το 1928.
Το κόμμα έχει κυβερνήσει για περίπου 50 από τα 76 χρόνια μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
«Πρέπει να αποφύγουμε τα Κίτρινα Γιλέκα»
Ο Στέρε λέει ότι οι ταξικές διαφορές που παρατήρησε όταν φοιτούσε στο Παρίσι την περίοδο του ’80 τον μετέτρεψαν σε σοσιαλδημοκράτη.
«Έμαθα σε ποιου είδους κοινωνία ήθελα να ζω. Στη Γαλλία οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων είναι μεγάλες, μεγαλύτερες σε σχέση με τη Νορβηγία, ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, ανάμεσα σε όσους έχουν σπουδάσει και σε όσους δεν έχουν, ανάμεσα στην πόλη και στην ύπαιθρο», έγραψε σε άρθρο του για την νορβηγική ιστοσελίδα ABC News το 2017.
Όπως είπε ο ίδιος στο Reuters τον περασμένο μήνα, η κατανομή των οικονομικών βαρών με πιο ισότιμο τρόπο θα χαλάρωνε την υιοθέτηση αυστηρότερων πολιτικών για το κλίμα, ένα μεγάλο ζήτημα στη Νορβηγία.
«Πρέπει να αποφύγουμε κίτρινα γιλέκα. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι μειώνουμε τις εκπομπές και δημιουργούμε θέσεις εργασίας”, δήλωσε αναφερόμενος στο αντικυβερνητικό κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων» που έχει εμφανιστεί στη Γαλλία.
Η Νορβηγία είναι «καλή στη διαπραγμάτευση αυτών των μεταβάσεων, αλλά πρέπει να έχουμε μια κοινωνία με λιγότερες ανισότητες, οι οποίες έχουν αυξηθεί με την προηγούμενη κυβέρνηση».
Σπούδασε σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Γαλλίας, το Sciences Po, και ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση στο πλαίσιο του κινήματος υποστήριξης σοβιετικών αντιφρονούντων.
Μετά την επιστροφή του στην πατρίδα συνεργάστηκε στενά με την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της χώρας, την Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ, και αργότερα έγινε προσωπάρχης της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Το 2010, ως υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του φίλου του Γενς Στόλτενμπεργκ, ο Στέρε εξασφάλισε το τέλος σε μια διαμάχη 40 ετών, υπογράφοντας με τη Ρωσία μία συμφωνία για το διαχωρισμό των μεταξύ τους συνόρων στον Αρκτικό Ωκεανό.
Στη συνέχεια υπηρέτησε ως υπουργός Υγείας προτού γίνει ηγέτης των Εργατικών όταν ο Στόλτενμπεγκ ορίστηκε επικεφαλής του ΝΑΤΟ το 2014.
Η Νορβηγία είναι ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ. Δεν είναι μέλος της ΕΕ, αλλά έχει στενούς οικονομικούς δεσμούς με το μπλοκ που θα μπορούσε να αποτελέσει αγκάθι στις συνομιλίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης συμμαχίας.
Ο Στέρε κατάφερε να παραμείνει στην ηγεσία των Εργατικών μετά το 2017 όταν το κόμμα ξεκίνησε την χρονιά εκείνη με μεγάλο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις αλλά έχασε τις εκλογές όταν ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τους φόρους και καθώς η οικονομική ανάκαμψη ενίσχυσε την Σόλμπεργκ.
Για την προεκλογική εκστρατεία του 2021 ο Στέρε καθησύχασε τους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης ξεκαθαρίζοντας ότι μόνο το 20% των υψηλότερα αμειβόμενων και των πολύ πλούσιων θα υφίσταντο αύξηση των φόρων αν κέρδιζαν οι Εργατικοί.
