Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού, η προέλευση του ιού SARS-CoV-2 εξακολουθεί να παραμένει μυστήριο και να διατυπώνονται διάφορες θεωρίες σχετικά με αυτό.
Παρόλο που παραμένει ασαφής η μετάδοση του κορωνοϊού, αυτό που είναι πιο ευρέως αποδεκτό στην επιστημονική κοινότητα είναι η ζωονοσολογική προέλευση του ιού, ωστόσο, υπάρχουν και άλλες θεωρίες που θεωρούν ότι ο ιός διέρρευσε από κινεζικό εργαστήριο.
Τη συγκεκριμένη θεωρία ότι ο ιός διέρρευσε από κάποιο εργαστήριο ήρθε να επαναφέρει μία νέα ερευνητική εργασία από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, σύμφωνα με την οποία τα διαθέσιμα στοιχεία υποστηρίζουν ότι ο Covid-19 είναι πιθανότερο να έχει «μη φυσική» προέλευση παρά «φυσική».
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε ένα καθιερωμένο εργαλείο ανάλυσης κινδύνου που ονομάζεται αξιολόγηση Grunow-Finke για να δημιουργήσει μία κλίμακα πιθανότητας για τις πιθανές αιτίες πανδημίας. Χρησιμοποίησαν μία σειρά από 11 κριτήρια που περιλάμβαναν τον βιολογικό κίνδυνο, τις ιδιαιτερότητες του στελέχους, τη γεωγραφική κατανομή, την ταχεία εξάπλωση και τον τρόπο μετάδοσης.
Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο ιός έχει «μη φυσική» προέλευση, με το γεγονός ότι οι πρώτες μολύνσεις σημειώθηκαν κοντά σε εργαστήρια που μελετούν τους κορωνοϊούς να αποτελεί μία από τις ισχυρότερες ενδείξεις.
«Η μελέτη χρησιμοποιεί ένα καθιερωμένο εργαλείο για να δείξει ότι μια μη φυσική προέλευση είναι εξίσου αληθοφανής, αν όχι πιο αληθοφανής, από μια φυσική προέλευση και όχι μια θεωρία χαμηλής πιθανότητας, περιθωριακή», δήλωσε στο Newsweek η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Τσαντίνι Ράινα ΜακΙντάιρ, καθηγήτρια παγκόσμιας βιοασφάλειας και επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Kirby του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας.
«Το κάνει αυτό εξετάζοντας ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών πληροφοριών και αναλύσεων χρησιμοποιώντας ένα πλαίσιο που έχει δοκιμαστεί και εκπαιδευτεί σε προηγούμενες φυσικές και αφύσικες επιδημίες», προσέθεσε.
Η σύνδεση με την αγορά Χουανάν
Η μελέτη όπως αναφέρει η Metro υπογραμμίζει ότι τα πρώτα κρούσματα του Covid-19 που αναφέρθηκαν στη Γουχάν της Κίνας στις 30 Δεκεμβρίου 2019 ήταν όλα σε κοντινή απόσταση τόσο από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν όσο και από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Γουχάν.
Η ομάδα υπογράμμισε επίσης τις έρευνες των επιστημόνων πάνω σε κορωνοϊούς ως παράγοντα που υποδεικνύει την προέλευση του Covid-19 από διαρροή στο εργαστήριο.
Ο δρ. Σιν Τσεν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας δήλωσε: «Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν είχε διεξάγει πειράματα που αφορούσαν τον κορωνοϊό τύπου SARS σε νυχτερίδες από το 2010. Ένας από τους ιούς των νυχτερίδων που μελετήθηκαν στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν έχει ταύτιση 96,1% με τον SARS-CoV-2, κάτι που αποκαλύφθηκε μόλις άρχισε η πανδημία».
«Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν βρισκόταν μόλις 12 χιλιόμετρα μακριά από την Αγορά Θαλασσινών Χουανάν, με την οποία συνδέθηκαν ορισμένα από τα πρώτα κρούσματα. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Γουχάν μελετούσε επίσης τους κορωνοϊούς και στις 2 Δεκεμβρίου 2019, λιγότερο από ένα μήνα πριν από τις πρώτες λοιμώξεις, μεταφέρθηκε σε μια τοποθεσία 280 μέτρα από την Αγορά Θαλασσινών. Η μετακίνηση μπορεί να είχε αυξήσει την πιθανότητα ατυχήματος στο εργαστήριο», προσέθεσε.
Ο δρ. Τσεν πρόσθεσε ότι παρόλο που ορισμένοι επιστήμονες χρησιμοποιούν το ξέσπασμα στην αγορά ως ένδειξη «φυσικής ή ζωονοσολογικής προέλευσης, αρκετοί από τους πρώτους μολυσμένους ανθρώπους δεν είχαν επισκεφθεί τη Χουανάν», κάτι που «υποδηλώνει την πιθανότητα ότι η Χουάναν ήταν η πηγή ενός γεγονότος ενίσχυσης και όχι η προέλευση του SARS-CoV-2».
Προκειμένου να ενισχύσει τη θεωρία του ο Τσεν σημείωσε ακόμα «ότι λείπουν τα στοιχεία για έναν ενδιάμεσο ζωικό ξενιστή – που είναι απαραίτητα για αυτή τη θεωρία».
Τα εργαστήρια της Γουχάν
Ο δρ. Αμπράρ Τσαγκάι, επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, εξήγησε: «Τον Σεπτέμβριο του 2019, ο έλεγχος του εργαστηρίου Ινστιτούτου Ιολογίας της Γουχάν, παραδόθηκε υπό τον έλεγχο της στρατιωτικής διοίκησης και προσλήφθηκε εργολάβος για την ανακαίνιση του συστήματος εξαερισμού εντός της εγκατάστασης. Ταυτόχρονα, για άγνωστους λόγους, το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν αφαίρεσε μια μεγάλη βάση δεδομένων για ιούς που περιείχε περίπου 20.000 δείγματα από νυχτερίδες και ποντίκια, τα οποία προηγουμένως ήταν προσβάσιμα στο κοινό».
«Είναι ασαφές αν η βάση δεδομένων περιείχε αλληλουχίες που θα μπορούσαν να είναι σχετικές με την προέλευση του SARS-CoV-2 και αν έγινε προσπάθεια να συγκαλυφθεί», είπε ακόμα και πρόσθεσε ότι «δεν τέθηκαν στη διάθεση της ομάδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που ανέλαβε να διερευνήσει την προέλευση του Covid-19 το 2021 όλες οι ζητούμενες πληροφορίες όπως τα εργαστηριακά αρχεία».
Ο δρ. Τσαγκάι επεσήμανε επίσης περιπτώσεις «κακών» διαδικασιών βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν. «Ορισμένοι επιστήμονες δεν ακολούθησαν τα κατάλληλα πρωτόκολλα προστατευτικού εξοπλισμού κατά τον χειρισμό νυχτερίδων και δέχθηκαν δαγκώματα από αυτές», είπε.
«Και, στις αρχές Νοεμβρίου 2019, ορισμένα μέλη του προσωπικού του ινστιτούτου νοσηλεύτηκαν με συμπτώματα που έμοιαζαν με το Covid-19», ανέφερε ακόμα.
Η γενετική ανάλυση
Μεγάλο μέρος όσων γνωρίζουμε για την προέλευση του COVID-19 προέρχονται από τη γενετική ανάλυση και την κατασκευή του φυλογενετικού δέντρου του ιού. Η ανάλυση έδειξε ότι ο SARS-CoV-2 μοιράζεται το 96% του DNA του με τους κορωνοϊούς που βρίσκονται στις νυχτερίδες. Ωστόσο, η ΜακΙαντάιρ δήλωσε ότι τα δεδομένα αυτά δεν αποδεικνύουν φυσική προέλευση του ιού.
«Το ερώτημα για την προέλευση ενός ιού δεν μπορεί να απαντηθεί μόνο με τη φυλογενετική, επειδή η έρευνα για το κέρδος της λειτουργίας μπορεί να μην αφήνει εμφανή σημάδια χειραγώγησης και ένας ιός που προκύπτει μπορεί να φαίνεται ‘φυσικός», προσέθεσε.
«Μια φυσική προέλευση του SARS-COV-2 είναι, φυσικά, ακόμα πιθανή, αλλά δεν υπάρχουν λόγοι να απορρίψουμε την πρόταση για μια μη φυσική προέλευση. Παραμένει γεγονός ότι δεν έχει εντοπιστεί ακόμη κανένας ζωικός ξενιστής ή ενδιάμεσο ζώο που να υποστηρίζει μια ζωονοσογόνο προέλευση», είπε ακόμα.
Η μελέτη δεν μπορεί να αποδείξει ότι ο κορωνοϊός διέρρευσε από εργαστήριο
Η μελέτη, που δημοσιεύεται σήμερα στο περιοδικό Risk Analysis, παραδέχεται ότι η αξιολόγηση Grunow-Finke δεν μπορεί να αποδείξει ότι το Covid-19 διέρρευσε από ένα από τα δύο εργαστήρια στο Γουχάν. Ωστόσο, υποστηρίζει επίσης ότι οι παράγοντες κινδύνου που περιγράφονται σε όλη την αξιολόγηση δεν μπορούν να απορριφθούν.
Ο δρ. Τσεν δήλωσε: «Τα ατυχήματα στα εργαστήρια είναι συνηθισμένα και, εάν το εν λόγω παθογόνο είναι ιδιαίτερα μεταδοτικό, είναι πιθανό ένας τυχαία μολυσμένος εργαζόμενος να προκαλέσει επιδημία στην κοινότητα. Το γεγονός ότι η πρώτη ομάδα κρουσμάτων ήταν κοντά σε ένα παγκοσμίως κορυφαίο εργαστήριο κορωνοϊών, το οποίο είναι γνωστό ότι πειραματιζόταν σε ιούς που μοιάζουν με τον SARS, καθώς και σε ένα δεύτερο εργαστήριο που επίσης εργαζόταν σε κορωνοϊούς, υποδεικνύει μια μη φυσική προέλευση».
Από την πλευρά της η ΜακΙντάιρ επεσήμανε ότι, αν και η μελέτη τους δεν μπορεί να εξάγει οριστικά συμπεράσματα, είναι σημαντικό να συνεχιστούν οι έρευνες για την προέλευση του SARS-CoV-2.
«Εάν η χειρότερη πανδημία της ζωής μας θα μπορούσε ενδεχομένως να προκύψει από ένα εργαστηριακό ατύχημα, πιστεύω ότι το κοινό, οι φόροι του οποίου χρηματοδοτούν μεγάλο μέρος της έρευνας, θα περίμενε οπωσδήποτε από την επιστημονική κοινότητα να διασφαλίσει ότι θα βελτιώσουμε τη βιοασφάλεια στο μέλλον.
Για την πολιτική, έχει σημασία αν υπάρχει οποιαδήποτε πιθανότητα το SARS-COV-2 να έχει εργαστηριακή προέλευση, επειδή έχουμε μεγαλύτερο έλεγχο στον μετριασμό και την πρόληψη των αφύσικων επιδημιών, πολλές από τις οποίες προκύπτουν από απλό ανθρώπινο λάθος ή ανεπαρκή βιοασφάλεια. Μια πρόσφατη δημοσίευση στο Lancet Microbe έδειξε εκατοντάδες τέτοια ατυχήματα σε μια περίοδο 20 ετών. Η βελτίωση των διαδικασιών και των πρωτοκόλλων για τη βιοασφάλεια μπορεί να κάνει τη διαφορά», είπε χαρακτηριστικά.
Αντιρρήσεις επιστημόνων για τη μελέτη
Πάντως, αρκετοί επιστήμονές εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για τη συγκεκριμένη μελέτη. «Αυτού του είδους οι δημοσιεύσεις είναι επικίνδυνες και παραπλανητικές», δήλωσε στο Newsweek η Άλες Χιουζ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ. «Πολλά από τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι υποκειμενικά ή μπορεί να βασίζονται σε εικασίες».
Με τη Χιουζ συμφωνεί και ο Τζέιμς Γουντ, καθηγητής της ιατρικής ιπποειδών και αγροτικών ζώων στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. «Η εργασία αυτή χρησιμοποιεί ουσιαστικά μη επικυρωμένες μεθόδους και το έγγραφο περιέχει μια σειρά από πραγματικά βασικά λάθη», δήλωσε στο Newsweek.
«Μου φαίνεται ότι πρόκειται για εξαιρετικά παραπλανητική, κακής ποιότητας έρευνα χωρίς κατάλληλη βάση για τα συμπεράσματα που εξήχθησαν», προσέθεσε.
«Είναι ελάχιστα έρευνα, περισσότερο υποκειμενικές απόψεις παρά πραγματική επιστήμη», δήλωσε στο Newsweek ο Ντέιβιντ Ρομπέρτσον, καθηγητής ιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και επικεφαλής του Κέντρου Έρευνας Ιών της Γλασκώβης, Τμήμα Βιοπληροφορικής.
«Αγνοεί ως επί το πλείστον τα υπάρχοντα στοιχεία. Η προσέγγιση βασίζεται σε εντελώς αυθαίρετη και υποκειμενική απόδοση βαθμολογίας σε 11 κριτήρια, οπότε δεν προσθέτει τίποτα στην κατανόηση της προέλευσης του SARS-CoV-2. Μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων θα κατέληγε σε εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα», προσέθεσε.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξακολουθεί να προσπαθεί να εντοπίσει την προέλευση της πανδημίας Covid-19.
