Στις 7 Ιουλίου 2019 εξελέγη με αυτοδυναμία η Νέα Δημοκρατία, σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο 3231/2004 όπως ισχύει με την τροποποίηση του ν.3636/2008 που δίνει επιπλέον 50 έδρες στο πρώτο κόμμα.
Γράφει ο Σταύρος Τασιόπουλος
Το σκεπτικό του νόμου αυτού περί ενίσχυσης της κυβερνησιμότητας της χώρας και της αποφυγής θεσμικών εκτροπών είναι γνωστό από όταν εισήχθη, το οποίο όμως όπως εφαρμόζεται από τις εκλογές του 2007 ως και σήμερα έχει δώσει λαβή για έντονη κριτική.
Αποτέλεσμα αυτής της κριτικής περί νόθευσης της αντιπροσωπευτικότητας της ψήφου των πολιτών ήταν η ψήφιση του ν.4406/2016 περί αναλογικής εκπροσώπησης των πολιτικών κομμάτων, όπου πλέον τα κόμματα λαμβάνουν τις 300 έδρες με βάση τον ανάλογο αριθμό ψήφων που συγκεντρώνουν επί των εγκύρων.
Αν και το bonus αρχικά των 40 και έπειτα 50 εδρών έχει δεχθεί συγκεκριμένη κριτική, έχει δώσει στην πράξη τη δυνατότητα διακυβέρνησης της χώρας πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης και εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι δεν τροποποιήθηκε όλα αυτά τα χρόνια.
Γι αυτό παρόλο που ο ν.4406/2016 της απλής αναλογικής έλαβε 179 ψήφους όταν ψηφίστηκε δεν έλαβε τις απαιτούμενες κατά το Σύνταγμα (αρ.54 παρ.1) 200 ψήφους ώστε να ισχύσει στις εκλογές του 2019 που έγιναν πρόσφατα.
Όμως πράγματι οι 50 επιπλέον έδρες ανεξαρτήτως του ποσοστού που θα λάβει το πρώτο κόμμα οδηγεί στην πράξη σε μία νόθευση της πλήρους αντιπροσωπευτικότητας της λαϊκής εντολής, για αυτό εξάλλου υπάρχουν πολιτικές και νομικές τοποθετήσεις για χαμηλότερη ή κλιμακωτή πριμοδότηση.
Η επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση
Καθώς η προηγούμενη Βουλή ψήφισε τις προς Αναθεώρηση διατάξεις του Συντάγματος, συμπεριέλαβε (αλλά τελικώς ψηφίστηκε με 156 ψήφους) και την παρ. 1 του άρθρου 54, δηλαδή την πλειοψηφία που χρειάζεται ένας εκλογικός νόμος για να ψηφιστεί και να ισχύει στις αμέσως επόμενες εκλογές.
Πολύ απλά η παρούσα Βουλή έχει τη νομική δυνατότητα εκ του Συντάγματος, να προχωρήσει στην Αναθεώρηση του άρθρου του Συντάγματος που θέτει τους κανόνες ισχύος ενός εκλογικού νόμου, με την θετική ψήφο 180 Βουλευτών, σύμφωνα με την προβλεπόμενη δυνατότητα του αρ.110 παρ.4, και όχι με 200 Βουλευτές.
Στην πράξη η παρούσα σύνθεση της Βουλής μπορεί να καθορίσει και το περιεχόμενο της αναθεωρούμενης διάταξης του αρ.54 παρ1 του Συντάγματος, αλλάζοντας την απαιτούμενη πλειοψηφία ισχύος ενός εκλογικού νόμου με εφαρμογή για τις αμέσως επόμενες εκλογές από τις 200 ψήφους που είναι σήμερα, σε λιγότερες πιθανόν στις 180 αφού ΝΔ και ΚΙΝΑΛ έχουν 158 και 22 έδρες αντίστοιχα.
Έπειτα η παρούσα Βουλή μπορεί να ψηφίσει έναν νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος να ψηφιστεί με 180 Βουλευτές ακυρώνοντας τον ισχύοντα περί απλής αναλογικής (συγκεκριμένα, αρ. 2 ν.4406/2016), και αφού θα έχει αναθεωρηθεί το σχετικό άρθρο 54 του Συντάγματος, τότε ο νέος εκλογικός νόμος να μπορεί να εφαρμοστεί στις αμέσως επόμενες εκλογές αφού θα έχει λάβει 180 ψήφους.
Η κυβερνησιμότητα ενόψει
Η τελευταία 10ετία της κρίσης απέδειξε ότι το Σύνταγμα και η θεσμική λειτουργία της δημοκρατίας μας έχουν ανθεκτικότητα και αποτελούν πηγή των λύσεων στην ανάγκη λειτουργίας της κυβέρνησης και του κράτους.
Οι πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν είχαν διαφορετική προέλευση όμως τελικώς προσπάθησαν συνολικά να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις και να διαχειριστούν Μνημονιακούς νόμους, γεγονός που αν και κανείς θα περίμενε να επιφέρει σύγκληση, εν αντιθέσει επήλθε όξυνση και αναδείχθηκαν παράλληλα ακραίες πολιτικές δυνάμεις εντός της Βουλής.
Ο κορμός της δημοκρατίας, το Σύνταγμα μπορεί να αποτελέσει ξανά τη λύση καθώς προχωράμε στη νέα 10ετία και στις ανάγκες κυβερνησιμότητας της χώρας, καθώς ο ισχύων εκλογικός νόμος με την απλή αναλογική αντιπροσώπευση των ποσοστών των κομμάτων οδηγεί μαθηματικά σε συγκυβερνήσεις περισσοτέρων κομμάτων με αντίθετες θέσεις.
Πολύ απλά οδηγεί στην ακυβερνησία μέσω αδυναμίας συγκρότησης Κυβέρνησης με πλειοψηφία εμπιστοσύνης 151 Βουλευτών και άνω, και μέσω υπηρεσιακών κυβερνήσεων και αλλεπάλληλων εκλογών.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι απλά η επαναφορά στον προηγούμενο εκλογικό νόμο, αλλά θα πρέπει να συνδυαστεί με την Συνταγματική Αναθεώρηση και μία ευρύτερη συναίνεση, ως προς την ανάγκη η χώρα να έχει κυβερνησιμότητα, με την διευκόλυνση αντί της δυσχέρειας από την εκλογική νομοθεσία.
Τα θεσμικά διλήμματα
Καθίσταται σαφές ότι η Ελλάδα χρειάζεται συναίνεση στο πολιτικό σύστημα και επίτευξη κυβερνησιμότητας κατ εφαρμογή του Συντάγματος, που όμως περνά μέσα από την Συνταγματική Αναθεώρηση και τον Εκλογικό Νόμο.
Εδώ ακριβώς τίθενται τα διλήμματα στις επικείμενες ψηφοφορίες της Βουλής:
α) Αναθεώρηση και του άρθρου 54 παρ.1 και θέσπιση πλειοψηφίας ψήφισης για άμεση ισχύ ενός εκλογικού νόμου, όπου αντί των σημερινών 200 Βουλευτών να απαιτούνται 180 ή και λιγότεροι, και έπειτα ψήφιση νέου εκλογικού νόμου με βάση την αναθεωρημένη πλειοψηφία.
β) Αποφυγή αναθεώρησης του άρθρου 54 παρ. 1, ψήφιση απλώς ενός νέου εκλογικού νόμου που ακυρώνει την απλή αναλογική, με μία ενδεχόμενη θετική ψηφοφορία 158 ΝΔ συν οποιοδήποτε άλλο Βουλευτή, και αμέσως επόμενες εκλογές με απλή αναλογική
Οι νομικές δυνατότητες δίνουν τη θεσμική λύση στα διλήμματα καθιστώντας απόλυτα εφικτή την άμεση αλλαγή και της Συνταγματικής Διάταξης και του εκλογικού νόμου και ταυτόχρονα η ανάγκη κυβερνησιμότητας δίνει την απάντηση στο αν αυτό είναι θεμιτό.
Το Σύνταγμα και η λειτουργία της Βουλής, της Κυβέρνησης και του κράτους έχουν μία δυναμική μορφή, ώστε να ανταποκρίνονται στις κάθε φορά αναγκαίες λύσεις, για αυτό όπως ψηφίστηκε η απλή αναλογική με άλλη σύνθεση Βουλής και άλλη πλειοψηφία, η παρούσα Βουλή αντανακλώντας τη νέα λαϊκή εντολή μπορεί να προχωρήσει τις αλλαγές που επιθυμεί.
Οι εκλογές του 2023 μπορούν σήμερα να καθοριστούν και να αναδείξουν Βουλή και Κυβέρνηση όχι με απλή αναλογική αλλά ενδεχομένως με ενός νέου τύπου ενισχυμένη αναλογική, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την συνολική πορεία της χώρας τη νέα 10ετία.
* Ο κ. Σταύρος Τασιόπουλος είναι Δικηγόρος – Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου
