Τη διπλή προσέγγιση έναντι της Τουρκίας, με την οποία προσφέρεται αναθέρμανση των σχέσεων της με την Ε.Ε., αλλά υπό την προϋπόθεση της μόνιμης αποκλιμάκωσης της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ οποιαδήποτε παραβατική συμπεριφορά της Άγκυρας έναντι κρατών-μελών θα επιφέρει κυρώσεις, επέλεξαν χθες οι Ευρωπαίοι ηγέτες ακολουθώντας την πρόταση της Κομισιόν.
Η χθεσινή δήλωση των «27», που ικανοποιεί την Αθήνα και τη Λευκωσία, θα μεταφερθεί τώρα στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν από τους προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τις τελευταίες ώρες η Αθήνα και η Λευκωσία πέτυχαν να βελτιώσουν σημαντικά το τελικό κείμενο, το οποίο εκτός από τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις λαμβάνει υπόψη και τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας σε σχέση με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου.
Διττή προσέγγιση
Το σημαντικότερο στοιχείο της δήλωσης είναι η διττή προσέγγιση την Ε.Ε., που αποτελούσε πάγια επιδίωξη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη τους τελευταίους μήνες. Η Ε.Ε. προσφέρει μια θετική ατζέντα, ενώ σε περίπτωση που η Άγκυρα επαναλάβει τις προκλητικές ενέργειες και την παραβατική συμπεριφορά έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, όχι μόνο δεν θα υπάρξει αναθέρμανση των σχέσεων με την Ευρώπη, αλλά η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με πρόσθετες κυρώσεις.
Συγκεκριμένα, οι «27» χαιρετίζουν την πρόσφατη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, μέσω της διακοπής των παράνομων δραστηριοτήτων γεώτρησης, αλλά και της επανάληψης διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των επικείμενων συνομιλιών για το Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.
Όπως τονίζουν, με την προϋπόθεση ότι διατηρείται η τρέχουσα αποκλιμάκωση, η Ε.Ε. είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Τουρκία με έναν σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος και τη λήψη περαιτέρω αποφάσεων κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του προσεχούς Ιουνίου.
Αποτελεσματική εφαρμογή
Στο πλαίσιο αυτό καλούν την Κομισιόν να εντείνει τις συνομιλίες με την Τουρκία για να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες δυσκολίες στην εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη-μέλη, ενώ καλούν και το Συμβούλιο να εργαστεί προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η αναφορά αυτή περί αποτελεσματικής εφαρμογής γίνεται γιατί η Τουρκία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και συνεπώς δεν εφαρμόζει μαζί της την Τελωνειακή Ένωση.
Παράλληλα, οι «27» ζητούν από την Τουρκία να απέχει από νέες προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Προειδοποιούν δε την Άγκυρα ότι σε περίπτωση που επαναλάβει τις προκλήσεις, η Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών-μελών της, καθώς και για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας.
Είδη κυρώσεων
Λεπτομέρειες για το είδος των κυρώσεων αναφέρονται στην έκθεση της Επιτροπής με βάση την οποία έγινε η χθεσινή συζήτηση.
Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για απαγόρευση ταξιδιών και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων ατόμων που εμπλέκονται σε παράνομες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, πάγωμα χορήγησης κοινοτικών κονδυλίων, καθώς και κυρώσεις στους τομείς της ενέργειας και του τουρισμού.
Με βάση τη χθεσινή θέση των «27» η αναθέρμανση των σχέσεων της Ε.Ε. με την Τουρκία θα γίνει σταδιακά και θα είναι αναστρέψιμη σε περίπτωση νέας παραβατικής συμπεριφοράς της Άγκυρας.
Είναι επίσης προφανές ότι για κάθε βήμα προς βήμα προσέγγιση θα απαιτείται ομοφωνία των 27 κρατών-μελών, δηλαδή και των Ελλάδας και Κύπρου.
Για το Κυπριακό, οι Ευρωπαίοι υπενθυμίζουν τα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και παραμένουν πλήρως δεσμευμένοι για μια συνολική διευθέτηση σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ, ενώ προσβλέπουν στην επανάληψη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετάσχει ως παρατηρητής και θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στέλνοντας για πρώτη φορά εκπρόσωπο (στις διαπραγματεύσεις).
Μεταναστευτικό
Αναφορικά με τη διαχείριση της μετανάστευσης τονίζεται θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με την Τουρκία, ιδίως σε τομείς όπως η προστασία των συνόρων, η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, καθώς και η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών και των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία.
Επίσης, η Ε.Ε. σχεδιάζει να ανταποκριθεί στο τουρκικό αίτημα για ανανέωση της βοήθειας για τη φιλοξενία των 4 εκατομμυρίων προσφύγων στην Τουρκία και καλεί την Κομισιόν να υποβάλει πρόταση για τη συνέχιση της χρηματοδότησης.
Ανθρώπινα δικαιώματα
Τέλος, οι «27» υπενθυμίζουν στην Τουρκία τη σημασία που αποδίδει η Ε.Ε. στον σεβασμό του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό προειδοποιούν την Άγκυρα ότι η στόχευση πολιτικών κομμάτων και μέσων μαζικής ενημέρωσης και άλλες πρόσφατες αποφάσεις αντιπροσωπεύουν μεγάλα εμπόδια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και έρχονται σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις της Τουρκίας για σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών.
Εμβόλια
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να ενισχύσουν την παραγωγή εμβολίων κατά του Covid-19 στην Ευρώπη και να βελτιώσουν τους ρυθμούς των εμβολιασμών σε όλες τις χώρες μέλη, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ: «Είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε τις προσπάθειες για τη βελτίωση της παραγωγής εμβολίων στην Ευρώπη και για τη βελτίωση της ικανότητάς μας να προμηθεύουμε στις χώρες-μέλη… Αυτή είναι η απόλυτη προτεραιότητά μας και είμαστε πλήρως αφοσιωμένοι στον στόχο αυτόν μαζί με την Κομισιόν».
«Δεν δόθηκε λευκή επιταγή»
Ικανοποίηση για το τελικό περιεχόμενο της κοινής δήλωσης των 27 για την Τουρκία εξέφρασαν χθες κυβερνητικές πηγές υπογραμμίζοντας ότι «δεν δίνει λευκή επιταγή στην Τουρκία».
Ειδικότερα επισημαίνουν ότι το κείμενο «επιβεβαιώνει τη διττή προσέγγιση έναντι της Τουρκίας που είχε επιδιώξει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και περιλαμβάνει θετικά μέτρα, αλλά και περιοριστικά μέτρακυρώσεις εφόσον η Τουρκία επαναλάβει μονομερείς ενέργειες και παραβατική συμπεριφορά έναντι κρατών-μελών». Υπογραμμίζουν επίσης ότι η Κοινή Δήλωση «πατά πάνω στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ύπατου Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική της Ε.Ε., αλλά και στις προηγούμενες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορούν την Τουρκία και τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο».
Οι συνεργάτες του πρωθυπουργού επισημαίνουν ακόμη ότι η κοινή δήλωση «περιγράφει μια διαδικασία με όρους και προϋποθέσεις (αιρεσιμότητα) με βάση και προηγούμενα συμπεράσματα» και ότι «πέραν της όποιας θετικής ατζέντας, επαναλαμβάνει το μήνυμα για περιοριστικά μέτρα και εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ, εφόσον η Τουρκία επαναλάβει μονομερείς ενέργειες ή παραβατική συμπεριφορά που θίγει συμφέροντα κρατών-μελών της Ε.Ε.».
Οι κυβερνητικές πηγές υπογραμμίζουν ακόμη ότι στην κοινή δήλωση γίνονται αναφορές και στο μεταναστευτικό-προσφυγικό, «καθώς η Τουρκία καλείται να συνεργαστεί για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και τις επιστροφές μεταναστών προς την Τουρκία με βάση την Κοινή Δήλωση Ε.Ε-Τουρκίας, η οποία, όπως αναφέρεται, θα πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς διακρίσεις».
