Σε αναβρασμό βρίσκεται η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, μία ημέρα πριν από το δημοψήφισμα, στο οποίο οι Καταλανοί θα κληθούν να απαντήσουν εάν θέλουν να πουν αντίο στην Ισπανία. Αν και η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι δηλώνει αποφασισμένη να μην επιτρέψει την διεξαγωγή του, πολλοί φοβούνται ότι το χάσμα πολύ δύσκολα πια θα κλείσει . Πώς φτάσαμε εδώ και ποιές θα είναι οι άμεσες συνέπειες σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο;
Οι αριθμοί της κρίσης
Ως η πλέον εύπορη από τις 17 περιφέρειες της Ισπανίας η Καταλονία παράγει το 19% του ισπανικού ΑΕΠ (223,6 δισ. ευρώ), αν και ο πληθυσμός της αντιστοιχεί μόλις στο 16% του συνόλου της χώρας. Η συνεισφορά της στις ισπανικές εξαγωγές ανέρχονται στο 25,6%, ενώ προσελκύει το 20,7% των ξένων άμεσων επενδύσεων σε ισπανικό έδαφος.
Το αίτημα ανεξαρτησίας της περιοχής έχει βαθύτατες ρίζες, ιστορικές, πολιτισμικές και πολιτικές. Ωστόσο οι παραπάνω αριθμοί και η παγκόσμια κρίση του 2008 έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αναζωπύρωσή του. Όταν έσκασε η “φούσκα” στην αγορά στέγης και βυθίστηκε η ισπανική οικονομία στην ύφεση, οι φωνές υπέρ της απόσχισης άρχισαν να δυναμώνουν. Έγιναν ακόμη πιο έντονες από το 2010, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο περιόρισε το βαθμό αυτονομίας, που η περιοχή απολάμβανε από το 1978, αλλά και ενισχύονταν περαιτέρω όσο βάθαινε η κρίση και παγιωνόταν η πολιτική της σκληρής λιτότητας. Μέσα στο 2012, με την κρίση χρέους στο απόγειο της, το ποσοστό υπέρ της ανεξαρτητοποίησης εκτινάχθηκε από το 25% στο 46%.
Οι άμεσες και μακροπρόθεσμες συνέπειες
Οι αρχές της Καταλονίας υποστηρίζουν ότι η απόσχιση θα έχει άμεσο όφελος 16 δισ. ευρώ ετησίως, καθώς θα σταματήσουν να πληρώνουν φόρους στην Ισπανία, τους οποίους θεωρούν “bail out” των φτωχότερων περιοχών. Το πλήγμα για το ισπανικό δημόσιο από την απώλεια των φορολογικών εσόδων αυτών θα ήταν περίπου 2% του ΑΕΠ ετησίως. Οι ειδικοί προειδοποιούν ωστόσο ότι το κόστος των συνόρων θα ήταν πολλαπλάσιο σε όρους απώλειας εξαγωγών και θέσεων εργασίας και για την Καταλονία. Το 35,5% των καταλανικών εξαγωγών κατευθύνεται σήμερα στις υπόλοιπες περιοχές της Ισπανίας χωρίς δασμούς φυσικά- κάτι που θα αλλάξει σε περίπτωση απόσχισης. Διόλου ευκαταφρόνητος εκτιμάται ότι θα είναι και ο λογαριασμός για τη δημιουργία θεσμών και υποδομών απαραίτητων σε ένα κράτος, από τις πρεσβείες στο εξωτερικό έως την νέα κεντρική τράπεζα. Οι πιο δραματικοί υπολογισμοί- τους οποίους επικαλείται συχνά και το ισπανικό υπουργείο Οικονομικών- κάνουν λόγο για συρρίκνωση της οικονομίας της Καταλονίας κατά 25% -30% και διπλασιασμό του ποσοστού της ανεργίας.
Η πρόσβαση στις αγορές μετά την απόσχιση και οι δυνατότητες για εξυπηρέτηση του χρέους, που προσεγγίζει τα 72,2% δισ. ευρώ (16,34% του συνολικού δημόσιου χρέους της Ισπανίας) είναι επίσης ένα σοβαρό ερωτηματικό.
Ο παράγοντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι Καταλανοί υποστηρίζουν ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις στην οικονομία, από τη στιγμή που η περιοχή θέλει να παραμείνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενταγμένο στην ενιαία εσωτερική αγορά, με όλα τα προνόμια, που αυτή προσφέρει. Αυτό όμως δεν είναι κάτι δεδομένο. Οι Βρυξέλλες έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν υπάρχει αυτόματο δικαίωμα συμμετοχής στην κοινότητα. Από τη στιγμή, που θα δημιουργηθεί ένα νέο κράτος, θα πρέπει να υποβληθεί αίτηση ένταξης και να αρχίσει μία μάλλον χρονοβόρα διαδικασία διαπραγματεύσεων.
