Συχνά απασχολεί πολλούς «Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα του συζύγου».
Γράφει η *Ουρανία (Ράνια) Σαγιάκου
Σύμφωνα με το άρθρο 1400 ΑΚ ο νόμος δίνει τη δυνατότητα στους συζύγους να διεκδικήσουν συμμετοχή στα αποκτήματα, δηλαδή στα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν στο όνομα του ενός μόνο συζύγου μετά την τέλεση του γάμου τους. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν την διάταξη ο σύζυγος που με οποιονδήποτε τρόπο συνέβαλε στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου τους, μπορεί υπό τις κάτωθι αναφερόμενες προϋποθέσεις να απαιτήσει από τον σύζυγο του οποίου η περιουσία αυξήθηκε το ποσό που αντιστοιχεί στην συμβολή του. Το ποσό αυτό σύμφωνα με το νόμο τεκμαίρεται μαχητά στο 1/3 της αύξησης, είναι δηλαδή θέμα περαιτέρω αποδείξεως του καθενός συζύγου η πραγματική έκταση της συμβολής η οποία μπορεί να είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από το 1/3 που προβλέπει ο νόμος.
Οι προϋποθέσεις για να γεννηθεί η αξίωση στα αποκτήματα είναι τρείς: πρώτον, η αξίωση αυτή γεννάται κατά το χρονικό σημείο λύσεως του γάμου ή της ακύρωσής του ή όταν συμπληρωθεί τριετής διάσταση (ΑΚ 1400 παρ.1 και 2). Δεύτερον, απαιτείται να έχει επέλθει αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου, μετά την τέλεση του γάμου, σε σχέση με την αρχική του περιουσία. Είναι λοιπόν αναγκαία η σύγκριση ανάμεσα σε αρχική περιουσία, δηλαδή περιουσία που ο κάθε σύζυγος είχε πριν από το γάμο, με την τελική περιουσία, εκείνη που υπάρχει δηλαδή όταν γεννάται η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα. Στην τελική περιουσία δεν ανήκει ό,τι αποκτήθηκε από δωρεά, κληρονομία ή κληροδοσία, καθώς και με διάθεση αποκτημάτων από αυτές τις αιτίες, για τον λόγο ότι δεν υπήρξε καμία συμβολή του άλλου συζύγου ως προς την απόκτησή τους. Κέρδη από λαχεία, στοιχήματα και παίγνια όμως συνυπολογίζονται στην τελική περιουσία, αλλά βέβαια η απόδειξη της έλλειψης συμβολής στην απόκτηση των σχετικών κερδών είναι ευχερής. Τρίτον, για να υπάρξει αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα δεν αρκεί να διαπιστώνεται περιουσιακή αύξηση αλλά θα πρέπει η αύξηση αυτή να οφείλεται και στην συμβολή του άλλου συζύγου με οποιονδήποτε τρόπο: η διατύπωση του νόμου είναι σκόπιμα ευρύτατη, ώστε να καλύπτεται κάθε μορφή άμεσης ή έμμεσης, υλικής ή ηθικής συνδρομής. Για παράδειγμα απασχόληση χωρίς αμοιβή στο επάγγελμα ή την επιχείρηση του άλλου συζύγου, οικιακή εργασία που υπερβαίνει τα όρια της υποχρέωσης συνεισφοράς στις οικογενειακές ανάγκες, επιχειρηματικές συμβουλές, δανειοδότηση, ακόμα και η διαμόρφωση κατάλληλου κλίματος για απερίσπαστη επιχειρηματική ή επαγγελματική δραστηριότητα, συνιστούν μορφές συμβολής, άξιες προς διεκδίκηση.
Η αξίωση στα αποκτήματα δεν κληρονομείται, ούτε εκχωρείται. Πρόκειται δηλαδή για μια αυστηρώς προσωποπαγή αξίωση που γεννάται δηλαδή μόνο στο πρόσωπο του οικονομικά ασθενέστερου συζύγου ο οποίος συνέβαλε στην αύξηση της περιουσίας του άλλου. Αν λοιπόν ο γάμος λυθεί με το θάνατο του συζύγου που συνέβαλε στην επαύξηση, οι κληρονόμοι του δεν έχουν καμία αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα. Αντιστρόφως, στην περίπτωση που ο γάμος λυθεί με το θάνατο του συζύγου του οποίου η περιουσία αυξήθηκε, ο άλλο; σύζυγος και μόνο αυτός μπορεί να ασκήσει την αξίωσή του και κατά των κληρονόμων του θανόντος.
Τέλος, το σημαντικότερο που πρέπει να προσέξει ο σύζυγος που διατηρεί την αξίωση στα αποκτήματα είναι το ζήτημα της παραγραφής. Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα παραγράφεται δύο χρόνια από την αμετάκλητη λύση του γάμου, ή την ακύρωση. Διχογνωμία στην επιστήμη επικρατεί για το θέμα της παραγραφής της αξίωσης που γεννιέται με τη συμπλήρωση της τριετούς διάστασης. Σύμφωνα ωστόσο με την κρατούσα γνώμη στην επιστήμη και στη νομολογία η διετής παραγραφή της αξίωσης αρχίζει από τη γέννησή της και εφόσον είναι δυνατή η δικαστική της επιδίωξη (ΑΚ 251), δηλαδή από τη συμπλήρωση της 3ετίας, με την επιφύλαξη όμως της ΑΚ 256 αρ. 1: «η παραγραφή των αξιώσεων μεταξύ συζύγων αναστέλλεται κατά τη διάρκεια του γάμου…», οπότε και πάλι δεν υπολογίζεται ως χρόνος παραγραφής ο χρόνος έως τη λύση ή την ακύρωση του γάμου, που τυχόν θα ακολουθήσουν. Και τούτο είναι εύλογο, αφενός μεν διότι, ενόσω ο γάμος δεν έχει λυθεί ή ακυρωθεί, υπάρχει πάντοτε ελπίδα αποκατάστασης, αφετέρου δε επειδή o νομοθέτης δεν θέλησε βραχύτατη διετή παραγραφή, δεδομένου ότι η διάρκεια της διακοπής της έγγαμης συμβίωσης είναι δυνατόν να επεκταθεί πολύ πέραν της τριετίας, οπότε καθ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα ενδέχεται να υπάρχει συμβολή του ενός συζύγου στην επαύξηση της περιουσίας του άλλου είτε με κατακράτηση κεφαλαίων είτε με παροχή υπηρεσιών αποκλειστικά προς τα τέκνα.
