Η Ουκρανία «δεν θα αποπληρώσει στη Ρωσία το δάνειο (σ.σ. τριών) δισεκατομμυρίων», ξεκαθάρισε προ ημερών ο Ουκρανός πρωθυπουργός Αρσένι Γιατσενιούκ, διευκρινίζοντας ότι αυτό θα συμβεί εφόσον «η Μόσχα δεν προσχωρήσει στη συμφωνία απομείωσης χρέους» που έκλεισε το Κίεβο το περασμένο καλοκαίρι με τους ιδιώτες πιστωτές του με τη διαμεσολάβηση του ΔΝΤ.
Το συγκεκριμένο ρωσικό δάνειο θεωρείται στην Ουκρανία δωροδοκία. Όταν καταβλήθηκε το ποσό των 3 δισ. δολαρίων προ διετίας, ο τότε Ουκρανός πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς δεν ήθελε να υπογράψει πλέον τη συμφωνία σύνδεσης που είχε διαπραγματευθεί η χώρα του με την Ε.Ε. Στη συνέχεια, άρχισαν οι φιλοευρωπαϊκές διαμαρτυρίες στην Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου, με τον Γιανουκόβιτς να εγκαταλείπει τελικά τη χώρα μετά την καθαίρεσή του, τον Φεβρουάριο του 2014.
«Το δάνειο είναι όμως δάνειο», λέει με νόημα ένας δυτικός παρατηρητής στο Κίεβο. Και όποιος δεν πληρώνει, στιγματίζεται στον κόσμο των κεφαλαιαγορών.
Ωστόσο, το συγκεκριμένο δάνειο είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση. Τα χρήματα είχαν τοποθετηθεί ως ομόλογα στο χρηματιστήριο του Δουβλίνου. Μοναδικός επενδυτής τότε ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες, το ρωσικό αποθεματικό ταμείο FNB, ένα από τα δύο ταμεία στα οποία διοχέτευε το Κρεμλίνο τα άλλοτε υπέρογκα έσοδά του από την πώληση πρώτων υλών. Το ομόλογο, που επρόκειτο ουσιαστικά για κεκαλυμμένο δάνειο του Βλαντιμίρ Πούτιν στον Βίκτορ Γιανουκόβιτς, υπόκειται στο αγγλικό δίκαιο. Σε περίπτωση μη εξυπηρέτησης του χρέους εκ μέρους της Ουκρανίας στις 20 Δεκεμβρίου, η Μόσχα έχει τη δυνατότητα να προσφύγει στα αγγλικά δικαστήρια.
«Ρίσκο για το Κρεμλίνο»
Ωστόσο, το Κίεβο θα έχει σε αυτήν την περίπτωση να παρουσιάσει ορισμένα ισχυρά επιχειρήματα. «Αυτό είναι ρίσκο για το Κρεμλίνο», εκτιμά δυτικό τραπεζικό στέλεχος στο Κίεβο. Εξάλλου υπήρξαν στο παρελθόν περιπτώσεις κατά τις οποίες Βρετανοί δικαστές δικαίωσαν οφειλέτες όταν ένα δάνειο εξαιτίας πολιτικών λόγων επέφερε πλήγμα στο σύνολο μιας κρατικής οικονομίας. Και αν δικαιωνόταν το Κίεβο δικαστικά, τα 3 δισ. δολάρια θα χάνονταν εξ ολοκλήρου για τη Μόσχα. Επιπλέον, η Ουκρανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το δικαστήριο ως χώρο επίσημης ακρόασης και καταγραφής των απόψεών της περί «ρωσικής εισβολής» στην ανατολική Ουκρανία.
Όμως, ο πραγματικός κίνδυνος είναι άλλος και καταδεικνύει πόσο δύσκολο είναι να διαχωρίσει κανείς δύο τόσο στενά συνδεδεμένες οικονομίες, όπως αυτές της Ρωσίας και της Ουκρανίας, ακόμη και σε περιόδους εχθροπραξιών. Και πάνω από όλα τις τράπεζες. «Η Ουκρανία πέρασε μια μεγάλη θύελλα το 2014 με 2015», γράφει σε ανάλυσή του το Ινστιτούτο Global Association of Risk Professionals (GARD).
Ενδεικτική είναι η οικονομική κατάρρευση της χώρας και η ραγδαία υποτίμηση του νομίσματός της. Ενώ πριν από δύο χρόνια ένα ευρώ αντιστοιχούσε σε οκτώ γρίβνες, σήμερα αντιστοιχεί σε 26 γρίβνες.
Ελάχιστος λόγος γίνεται πάντως για μια άλλη πτυχή αυτής της «θύελλας». Η Κεντρική Τράπεζα της Ουκρανίας έκλεισε σχεδόν 60 τράπεζες από το 2013, σημειώνει η έκθεση του GARD. Ενδιαφέρουσα επισήμανση της ίδιας έκθεσης είναι ότι σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν τρεις μεγάλες τράπεζες στην Ουκρανία που ανήκουν σε ρωσικές μητρικές. Το ενεργητικό των τριών αυτών τραπεζών ανέρχεται σύμφωνα με πληροφορίες σε 8,4 δισ. δολάρια.
Εκτός από την γνωστότερη Sberbank, στην τραπεζική τριάδα συγκατελέγονται και η VTB αλλά και η Prominvestbank (PiB), η οποία χρηματοδοτεί κατά κύριο λόγο επιχειρήσεις. Πελάτες αυτής της τράπεζας είναι κυρίως επιχειρήσεις που συναλλάσσονται εκτενώς με τη Ρωσία. Ως εκ τούτου οι ρωσικές επισφάλειες στην PiB ανέρχονται σε 3,2 δισ. δολάρια.
H αδυναμία γίνεται κρυφό όπλο
Μέχρι την 1η Δεκεμβρίου οι τρεις ρωσικές τράπεζες καλούνται να υποβάλουν σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης στη βάση των τεστ αντοχής των τραπεζικών ιδρυμάτων που διενήργησε φέτος το ΔΝΤ. Η Κεντρική Τράπεζα της Ουκρανίας θα είχε – σε περίπτωση που καλυφθούν τα κεφαλαιακά κενά – κάθε λόγο να προβεί σε κρατικοποίηση των τραπεζών.
Επομένως, με τα 3 δισ. δολάρια του δανείου συν την απώλεια 8,4 δισ. δολαρίων των τριών ρωσικών τραπεζών, ο κίνδυνος απωλειών για το Κρεμλίνο θα ανερχόταν συνολικά σε 11 δισ. Η φαινομενική αδυναμία που συνιστά η επαπειλούμενη οικονομική κατάρρευση της Ουκρανίας μετατρέπεται ξαφνικά σε κρυφό όπλο. Ως εκ τούτου, αυτό το διάστημα διεξάγονται στο παρασκήνιο πυρετώδεις συζητήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα αυτών ενδέχεται να είναι ο συμψηφισμός του δανείου των 3 δισ. με την ανακεφαλαιοποίηση των τριών ρωσικών τραπεζών στην Ουκρανία.
