Η ανάγνωση αποτελεί μία πολυσύνθετη λειτουργία, που αφορά στη μεταφορά από έναν κώδικα συμβόλων σε ένα κώδικα φωνημάτων. Η δυσκολία στην ανάγνωση είναι μία από τις πιο γνωστές μαθησιακές δυσκολίες αλλά και η κυριότερη αιτία σχολικής αποτυχίας.
Οι σύγχρονες έρευνες καταδεικνύουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μαθησιακών δυσκολιών, περίπου το 80%, σχετίζεται με την αναγνωστική ικανότητα. Οι αναγνωστικές δυσκολίες των μαθητών σχολικής ηλικίας εντοπίζονται τόσο στη διαδικασία αποκωδικοποίησης όσο και στη κατανόηση.
Οι μαθητές με αναγνωστικές δυσκολίες συχνά κατά την ανάγνωσή τους αντικαθιστούν, παραλείπουν, προσθέτουν λέξεις ή και φωνήματα, σημειώνουν αντιμεταθέσεις, στάσεις και κατατμήσεις που αλλοιώνουν το νόημα του κειμένου, συλλαβίζουν, παρατονίζουν, μεταφέρουν στοιχεία σε άλλες λέξεις, διστάζουν στην ανάγνωση τόσο λέξεων με συμπλέγματα όσο και στην ανάγνωση πολυσύλλαβων λέξεων. Σχετικά με τη ροή της ανάγνωσης τους δεν έχουν προσωδία κατά την ανάγνωση καθώς το ύφος τους είναι μονότονο, χάνουν τη σειρά και δεν τηρούν τα σημεία στίξης.
Η κατάκτηση της αναγνωστικής ευχέρειας αποτελεί μία δύσκολη αλλά και απαιτητική διαδικασία.. Η αναγνωστική ικανότητα των μαθητών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ακαδημαϊκή εξέλιξη των παιδιών και σχετίζεται με όλα τα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου. Οι σχολικές επιδόσεις τους στα γλωσσικά μαθήματα αλλά και στα Μαθηματικά έχουν άμεση σχέση με την αναγνωστική ικανότητα.
Η ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας είναι μια διαδικασία, η οποία απαιτεί αρκετό χρόνο, εξάσκηση και την εφαρμογή στρατηγικών ώστε να ενισχυθεί η αναγνωστική ευχέρεια του μαθητή άκοπα αλλά και με διασκεδαστικό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα προτείνονται οι παρακάτω στρατηγικές ανάγνωσης:
- Σε επίπεδο ανάγνωσης λέξεων μπορούμε ανάλογα με το αναγνωστικό επίπεδο του μαθητή π.χ. δυσκολεύεται στην ανάγνωση δισύλλαβων λέξεων να ορίσουμε ένα πρόγραμμα γρήγορης ανάγνωσης λέξεων, όπου οι λέξεις θα εμφανίζονται είτε σε λίστες είτε σε καρτέλες είτε στον υπολογιστή. Ακόμη, ένα ευχάριστο παιχνίδι ανάγνωσης λέξεων είναι το ντόμινο λέξεων. Η δυσκολία των λέξεων αυξάνεται όσο βλέπουμε ότι το παιδί διαβάζει με ευχέρεια π.χ. τις δισύλλαβες λέξεις.
- Σε επίπεδο κειμένου μία στρατηγική είναι αυτή της ανάγνωσης με ηχώ: διαβάζει πρώτα ο ενήλικας το κείμενο με εκφραστικότητα, ύστερα διαβάζει ταυτόχρονα ο ενήλικας με το παιδί και ύστερα διαβάζει μόνο του το παιδί.
- Μία επιπλέον στρατηγική είναι αυτή της εναλλάξ ζευγαρωτής ανάγνωσης: η ανάγνωση γίνεται με εναλλαγή είτε εναλλάξ ανάγνωση αριθμημένων προτάσεων είτε εναλλάξ ανάγνωση αριθμημένων παραγράφων.
- Για τους μαθητές Α΄ και Β΄ Δημοτικού θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η στρατηγική των εικονογραφημένων ιστοριών, όπου πραγματοποιείται εναλλαγή των πρωταγωνιστών της ιστορίας κατά την ανάγνωση.
- Κατά τη χρονομετρημένη ανάγνωση: προηγείται ανάγνωση από τον ενήλικα και ύστερα διαβάζει το παιδί με τη χρήση χρονομέτρου, ώστε να ενισχυθεί ο αναγνωστικό ρυθμός και η ευχέρεια. Επίσης, σε αυτή τη στρατηγική μπορούμε να δώσουμε και μία «ανταγωνιστική» μορφή, κάνοντας διαγωνισμό ποιος θα διαβάσει πιο γρήγορα, σημειώνοντας τα σκορ ανάγνωσης.
- Κατά την στρατηγική «Γίνε ο παπαγάλος μου» διαβάζει πρώτα ο ενήλικας το κείμενο, ύστερα διαβάζει ταυτόχρονα με το παιδί και στο τέλος διαβάζει μόνο το παιδί και ηχογραφείται η ανάγνωσή του, ώστε να την ακούσει στη συνέχεια.
- Χρωματίζοντας το κείμενο: Σε αυτή τη στρατηγική υπογραμμίζουμε με μαρκαδόρους τις προτάσεις ή τις παραγράφους με διαφορετικό χρώμα και ζητάμε από το παιδί να διαβάσει ακούγοντας το χρώμα, όπου ονοματίζει πρώτα το χρώμα και ύστερα διαβάζει.
- Μία στρατηγική για τη τήρηση των σημείων στίξης είναι αυτή των χρωματιστών παύσεων: ζωγραφίζουμε τα σημεία στίξης και ζητάμε από το παιδί στις ενδιάμεσες παύσεις (,) να χτυπάει μία φορά τα χέρια του ενώ στις παύσεις εξαιτίας των τελείων, θαυμαστικών και ερωτηματικών χτυπάνε δύο φορές τα χέρια τους ή ζητάμε να μετρήσουν μέχρι το 3.
Της Μαρίας Κώστα Ζώτου, Ειδική Παιδαγωγός, MSc
Με Εξειδίκευση στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες
